Fred de Vries. The Fred de
Vries Interviews: From Abdullah
to Zille. Wits University
Press, 2008. ISBN 978 1
86814 469 3.
Resensent: Joan
Hambidge
I.
‘n Goeie
onderhoudvoerder is ‘n buikspreker. Of ‘n puik vertaler. Of ‘n
verkleurmannetjie. Daar is waarskynlik nog veel meer metafore om hierdie soort
deugsame persoon te beskryf, maar ‘n mens dink byvoorbeeld aan die onderhoud
wat Edmund White met Truman Capote gevoer het in New York. Hy beskryf Capote
tydens ‘n hittegolf in New York waar die lugreëling af is. En hoe sy bril
toewasem, terwyl hy elke nou en dan badkamer toe vlug om ‘n knertsie te gaan
skink.
In White se
woorde:
“He took off
his glasses and stared at me with two perfectly clear blue eyes, the pupils
tiny as gnats in the poisonous yellow light” (98).
In die
onderhoud stel hy Capote so op sy gemak, dat Capote sy mond verby praat. Hy
vertel hoe hy eenkeer saam met sy Puerto Ricaanse bediende gaan koekeloer het
hoe lyk die huis van ‘n ryke. Daar raak die twee so weggevoer dat hulle sommer
beginne dans. Metsdese kom die Madam en Meneer terug met funeste gevolge vir
Capote en Mary Sanchez.
Capote was ‘n
egter kunstenaar. Hy het mense aan die kaak gestel in sy laaste roman en
terselfdertyd was hy verontwaardig toe die rykes en gesienes hom nie hul
deftige partytjies wou nooi nie. Die onderhoud heet: “Sweating mirrors: A
conversation with Truman Capote” opgeneem in The burning library (1994).
In hierdie
fantastiese onderhoud sien ‘n mens die kwintessensiële aard van ‘n goeie
onderhoudvoerder: hy/sy staan terug en die objek van ondersoek word as’t ware
gedissekteer. Daar moet ook ‘n vars blik wees op die persoon, ‘n betrokkenheid
en genoegsame kennis van wat die persoon se bydrae (of vergryp) is sodat jy hom
goed kan voorstel. ‘n Resepmatige onderhoud waarin die persoon in die slotsin verneder
of verminder word, begin op die lange duur die leser verveel.
En ‘n objek wat
jou nie interesseer nie, maar gewoon as
opdrag uitvoer, wys soos ‘n ‘home-perm’.
II.
Edmund White is
Edmund White. Sy studie oor Jean Genet het grense verskuif. So ook sy werk oor
Rimbaud, Proust, essays oor Marguerite Yourcenar, Tennessee Williams.
‘n Goeie
onderhoudvoerder vertel vir jou wat jy behoort te weet en verras jou met ‘n
nuwe insig. ‘n Goeie onderhoudvoerder probeer nie ‘n gek maak van sy / haar
onderwerp nie. Dit slaan altoos deur. André le Roux het op sy dag puik
onderhoude gevoer met skrywers en sy een oor Karel Schoeman is
onvergeetlik. Hy weet waar ‘n skrywer se
Achilles-hiel sit sonder om die mes te draai.
Murray La Vita
doen eweneens goeie onderhoude in sy “Oop kaarte”. Fred de Vries is ‘n
Nederlandse reisskrywer, joernalis, outeur, en in sy eie woorde, ‘n “coffee
shop intellectual”. Hy probeer in sy versameling ‘n representasie gee van die
kulturele scéne van ‘n post-apartheid Suid-Afrika.
Hy is ten
eerste joernalis in hierdie onderhoude. Die boek word in verskillende afdelings
ingedeel: “The Strings”, “The Office”, “The Pen”, “The Brush”, “The Pamphlets”.
Dit sou
uiteraard onmoontlik wees om by elke onderhoud stil te staan en hierom sal daar
eerder gelet word op sy tegnieke.
III.
Hy stel sy
subjek in sy eie woorde aan ons voor. Adam Levin bely:”As a travel writer I’m
more of an irresponsible vagabond than a flâneur who sits on a terrace with a
notebook” (298). En skielik kan jy hierdie reisskrywer se werk beter begryp.
Ná die kort
teks, vind ons ‘n handige CV en ‘n siening oor wie die helde en invloede is /
was.
De Vries is nie
‘n Steve Hofmeyr-bewonderaar nie en hy probeer dit nie wegsteek nie.
Hy word egter
oorrompel deur die man se sjarme en eerlikheid.
De Vries gee
hier ‘n besondere blik op ‘n komplekse man. Of jy hou van hom of nie: Steve is
nie enkellynig nie. Punt. (Jammer dat daar staan “wit owerheersing” in plaas
van oorheersing, 292).
Een van my
gunstelingskrywers Kleinboer kom ook aan bod. Dit is ‘n skitter-onderhoud
waarin die ware aard van hierdie skrywer na vore kom wat begin skryf het ná die
dood van sy hond. Dit is ‘n besonder ontroerende onderhoud: eerlik, maar veral
met die wete dat sy vrou onlangs oorlede is, verander ‘n mens se siening van
Kleinboer se verhoudings. (En natuurlik sal Tom Waits en Pink Floyd sy helde
wees; maar Beethoven en Chopin is ook daar.)
IV.
Ek is nie
persoonlik bekend met Adam Levin nie; so die onderhoud met hom was vir my
interessant. Die uwe is wel bekend met sowel Steve H. as Kleinboer en by
hierdie onderhoude kan ‘n mens skryf: waarheidsgetrou. Dis presies hoé ek
hierdie twee persone ervaar. Ons weet Kleinboer is in Benoni gebore en dat hy
met Kontrei iets vermag het waarvan die meeste skrywers net kan droom.
En dat hy
taalgevoelig is.
En al ken jy ‘n
persoon, moet die onderhoud tog iets ‘nuuts’ bybring. Ek onthou jare gelede toe
Sandra Prinsloo die media se ikoniese liefling was van die mooi blondine wat
kan ‘act’, het elke onderhoud presies dieselfde inligting verskaf. Dus ‘n goeie onderhoudvoerder moet iets nuuts
bybring en dit doen De Vries dan. Of (fabrieks)geheime verklap: soos dat Ingrid
Winterbach se helde/invloede Saul Bellow is met Philip Guston (die skilder) en
Louise Bourgeois (die beeldhouer).
V.
Natuurlik sou
‘n mens ook jou mond vol kon hê oor wie nie daar is nie. Maar terselfdertyd is
dit belangrik om te beklemtoon dat daar leersame (ten minste vir hierdie
resensent) onderhoude was. Soos oor Toast Coetzer en sy ‘band’. Wie en wat
Marlene van Niekerk beïnvloed het, is aangrypend.
En terloops:
Ivan Vladislavic noem Muhammed Ali!
Dit is boek met
‘n veelheid van onderhoude en ‘n aangename leeservaring.
Die boek is
pragtig uitgee met ‘n illustrasie van Lorcan White.
Bronne:
Edmund White:
The burning library. Writings on Art, Politics and Sexuality 1969 – 1993.
Picador, 1994.
[Hierdie resensie word met
vriendelike vergunning van Litnet geplaas.]