Finuala Dowling. Doo-Wop Girls of The Universe. Penguin, 2006. ISBN 978-0143025047.
Resensent: Joan Hambidge
Het jy al ‘n
digbundel gelees wat jou deurentyd laat glimlag het? Nie die soort lag wat jy
met ‘n Ogden Nash ervaar nie, maar die herkenbare lag van jy weet watter
seerkry agter so ‘n gedig skuilhou. ‘n Mens dink aan die woord ‘poignant’ om
die gedigte en indrukke van Finuala Dowling te beskryf in haar tweede bundel Doo-Wop Girls of the Universe.
Tereg is sy
bekroon met die Ingrid Jonker- en die Sanlam-pryse vir haar eerstelingbundel: I flying.
Die tweede
bundel het ‘n ligter, ironiese aanslag en kan inderdaad as tragi-komies beskou
word. In die openingsgedig, “Straight men of Cape Town”, word die kondisie van
die ewige soeke na liefde en vervulling beskryf. Die gedig eindig met ‘n
ironiese ‘ensovoorts’ waarmee die digter implisiet dan wil aansluiting vind by
die lang tradisie van die liefdesvers in Afrikaans. Die titelvers is die
slotgedig: ‘n skerp waarneming oor die rol van die vrou wat altyd die
agtergrondsmusiek verskaf, terwyl die man met die mikrofoon in die hand die
aandag trek. Maar word jy die “doo-wop girl”, dan kry jy die aandag en die
vryheid wat jou toekom.
Teenoor Antjie
Krog se woedende ontleding van vrouwees en die melancholiese Anne Sexton, is
hierdie verse “not sad, not terse”. Alles
word ‘n ironiese oog beloer, afstandelik dog terselfdertyd in beheer. Dit is by
uitstek gedigte wat hulle leen tot voorlesing en wanneer ‘n mens Finuala
Dowling die gedigte hoor voorlees het, kry dit ‘n sterker impak.
Die bundel
bevat vier afdelings: 1 Peeling seaweed
off our cleavages II Feeling of falling and fleeing III My family as asylum IV
God knows I’m a writer.
Die bundel is
‘n absolute leesplesier wat dikwels werk met ‘n ontluisterende slot soos “On
first meeting Shirley” waarin die vrees vir die professor debunk word met ‘n
menslike versoek van Kossick: ‘n resep vir ‘n spinasie-tert! Of die suster se
ligte beroerte belig word as ‘n impak op die outokratiese vinger (“My sister’s
fingers”).
Oor die skryfproses laat sy
haar uit in ‘n vers waarin lesers se besorgdhede oor intimiteite (“Not
writing”) of gewaagde temas (“The longest parenthesis”) stof tot nadenke èn
gedig word. Die “repugnant odours” word verhul en simbolies weggesteek weens
die aanwesigheid van die “anti-intimacy” polisie en ‘n mens dink onwillekeurig
aan die beroering wat Krog te weeg gebring het met haar geil taal in Verweerskrif. Feministiese digkuns
dekonstrueer dikwels die dekorum van wat “artistiek” aanvaarbaar is. En
vroue-skrywers bly bewus van die leser wat oor die skouer loer en mag aanstoot
neem. Hierom waarskynlik ‘n apologie aan ‘n ouer persoon soos uitgespreek in
“The longest parenthesis”.
Die digter
sien die familie as ‘n toevlugsoord (“Asylum”) en sy skryf insigryk oor die
taalverbande van die twee ouers. Die spel met karakters in romans (onthou
Dowling het ‘n baie goeie roman What
poets need geskryf) in die vers “Loving novels” word ‘n verironisering van
hoé mense (vroue)digters sien:
Now that I’ve
published prose, which as everyone
knows
is better than
poetry – well, more noteworthy,
this makes me
an author – well, not really an
author,
but a woman
author (p. 69)
Ek het
besonder gehou van “Joni Mitchell now” (en dit roep onmiddellik Annie Leibovitz
se portret in die herinnering) en “Past lives of my cars” gee ‘n speelse blik
op die ontwikkeling van die digterlike persona. “Just a reflex” lewer snydende
kommentaar op geweld en dat mans dikwels deur hul moeders gesanksioneer word om
hul geliefdes te verniel. “The lime-green clasp” val vir my beslis onder die onthoubares.
Dit sal vir
die ernstige leser ‘n interessante ervaring wees om die twee bundels langs
mekaar te plaas. In die jongste een is daar méér spel, méér afstand en ironie.
Die gedigte is beslis meer behendig en vlot, maar die vlotheid – bykans ‘n praat-aanslag
in die verse – mag op die lange duur dalk negatief inwerk op die gehalte van
die verse. Maar dis net ‘n tersyde oor ‘n baie aangrypende en goeie bundel.
Die sterk
Britse digter John Stammers is tans een van my gunsteling-ontdekkings op die
front van die digkuns met sy Panoramic
Lounge-Bar waarin films, pop-kultuur, Freud, drome ensomeer inspeel op sy
gedigte. Pop-verwysings is eweneens by Dowling aanwesig, maar minder duister of
geënkripteer.
Well
When I am down
my well,
the one with
slippery black sides,
no toeholes,
and only a pinhole
of light 3000
compass turns above,
I still
describe myself as “fine”.
I am thinking
of saying “well”
instead. Yes,
I think in future
I will
definitely reply, “I am well”.
“Well” is more
accurate,
and more of a
cry for help.
Die verse
herinner aan Dorothy Parker se self-debunking-aanslag, maar dit is minder
verbitterd of aserbies as by dáárdie ster van sinisme.
Daar is iets
aan’t gebeure op die Engels-Suid-Afrikaanse digkuns front!
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Burger geplaas.]