Jonathan Jansen. Oor bokdrolletjies en rosyntjies.
BookStorm MacMillan, 2011. ISBN 978 1 920 43 417 5.
Resensent: Joan
Hambidge
Die afgelope paar jaar het
Jonathan Jansen veral as rubriekskrywer die aandag begin trek. As rektor aan
die UOVS het hy die omstrede Reitz-vier verdedig en ‘n belangrike debat oor
versoening tussen wit en swart begin in hierdie land. Sy rubrieke is daarop uit
om kwessies op die man af aan te spreek. Sake word sonder omhaal van woorde
aangespreek. Hier word nie doekvoet geloop nie en so ‘n rubriekskrywer het
outomaties aanhangers én kritici. Daar is diegene wat sy rubrieke, veral oor
die haglike onderwyskwessies apploudiseer; daar is ander wat meen dat ‘n rektor
moet soos wat Flaubert oor die verteller geskryf het in ‘n roman, nes God oral
aanwesig wees, maar nêrens sigbaar nie.
Jansen skroom ook nie om
mede-rektore te kritiseer nie. Die UK se toelatingsvereistes het hy skerp in
die openbaar veroordeel. As ek reg onthou, het hy onvleiende opmerkings oor
Noordwes universiteit gemaak.
Die titel is ‘n
familie-gesegde: bokdrolletjies is nou maar eenmaal nie rosyntjies nie en die
moeder het gewaarsku ‘n mens moenie twee deurmekaar kry nie. Dus, moenie knolle
vir sitroene verkoop nie.
Die leser sal maar self moet
besluit is dit bokdrol of rosyn. Vir my gevoel word rubrieke altyd binne
‘n bepaalde konteks geskryf wat die interpretasie daarvan versterk of
amplifiseer, binne ‘n koerantruimte met ‘n woordbeperking én spertyd. As jy dus
‘n rubriek wil laat langer leef as sy rakleeftyd van een dag, of miskien ‘n
week as daar polemiek is, moet die teks beslis al iets van die essay-status
binnegaan. Hoeveel rubriekskrywers sal byvoorbeeld in boekvorm ‘n verslaandatum
oorleef? Bittermin vir my gevoel. En dan praat ons beslis nie van blogs nie.
Wilhelm Jordaan is wel iemand wat die toets van die tyd sal deurstaan, omdat sy
stukke met verwysings werk.
Daar is verskillende hofies:
Inleiding; Menswees: Onderwys; Politiek, geloof en leierskap; Ras en
identiteit; Epiloog.
In die bydrae “Nuwe leiers
sal die land opnuut trots maak” word ‘n skooltoespraak gebruik om te wys dat
kritiek sy loop sal neem. Doen wat jy moet doen, wat reg is en vat die kritiek
op die ken, is die boodskap.
Die skrywer bely ook sy
Christenskap en het dit teen dwepers wanneer hy onder andere terrorisme
aanspreek (“Geloof word só oneer aangedoen”).
Hy skroom ook nie om die
belangrikheid van sy geloof te bely en hoe dit sy lewe merkwaardig verander
nie.
Van Jansen se kritici het
dit teen sy hipertrofiese ego; ander hou weer van sy reguit, op die man
af-rubrieke. Veral wanneer hy onderwyskwessies vasvat, weet hy werklik waarvan
hy praat as voormalige opvoedkunde dekaan aan die UP.
Besluit hoe jy die man se
takserings sien van ‘n komplekse samelewing. Hy het sy rektorstoel op die plein
geplaas en hy luister na sy studente. En hiervoor kan ‘n mens hom loof. Of sy
uitsprake oor transformasie aan sy universiteit die regering genoop
het om dringende kwessies
aan te spreek, is oop vir debat. Dit klink nogal selfkoesterend wanneer hy
opmerk dat hy die eerste visekanselier is wat streng deur die kabinet vir ‘n
institusionele beleid veroordeel is of persoonlike aanvalle in die media moes
verduur. Hierdie soort kommentaar moet eerder deur ander gemaak word, omdat dit
selfkomplimenterend klink. Dit geld ook sy siening van hoe hy Julius Malema
oorwin het. En selfkoestering is altyd die gif vir enige rubriekskrywer, omdat
dit op die duur begin irriteer.
Hy is op Facebook en
waarskynlik die bekendste rektor hier te lande. Hy weet ook dat ‘n rubriek
polemies moet wees (ontstel 50 persent van jou lesers en maak ook
seker dit is nie dieselfde 50 persent as die vorige week nie!)
‘n Rubriekskrywer skep ‘n
persona en die leser besluit of hy hou van daardie konstruksie, al dan nie.
Vele van die bydraes oor ras en identiteit gaan werklik nie die toets van die
tyd deurstaan nie. Jansen is nie Montaigne nie; daarvoor steek te veel vas in
die hier-en-die-nou. Maar ook dit het ‘n plek.
Vir die rol wat hy wel
gespeel het om verskillende kampe bymekaar uit te bring, haal ‘n mens die hoed
af. Om vandag ‘n rektor te wees, blyk ‘n uitdagende rol te wees.
Of die kwessies aan die UOVS
op elke ander kampus dieselfde sal wees, is eweneens debatteerbaar. Maar as ‘n
boek hierdie soort vrae of kanttekenige opper, is dit aan te beveel.
[Hierdie resensie het
vantevore in Rapport verskyn.]