Hans Pienaar. Notas uit die empire. Alto-Mediam, 2010. ISBN 978 06 620
620 4509 0.
Resensent: Joan
Hambidge
Notas uit die empire is Hans Pienaar se tweede digbundel.
Hy is veral bekend as ‘n joernalis vir Business Day en die blog “Africa”. Die
skrywer het Rapportprys vir Nie-fiksie verower vir sy Die derde oorlog teen Mapoch.
In Nuwe stemme 2 (saamgestel deur
Petra Müller en Nèlleke de Jager) vind is ‘n handvol verse wat die belangrikste
temas in sy digkuns aandui: die wrang blik op die geskiedenis vanuit ‘n
joernalistieke perspektief; die gebruik van die parlando; die vermoë om
onthoubare reëls te skep soos “die stad slaap soos ‘n Buick onder ‘n bokseil”;
die bykans surrealistiese taalgebruik; die gevoel van vervreemding, en dies
meer. In Nuwe stemme 2 staan die
volgende knap gedig:
Pelgrimsrus
O die dood kom
ook
stadig soos die
melktrein aan
by elke stasie
moet die stoker stook
die trein vir
elke melkkan staan (76)
Nuwe stemme is ‘n belangrike debuut-plek vir
jong digters en veral Nuwe stemme 4
het my nogal opgewonde gemaak oor die veelheid van talent wat hier aanwesig is.
Maar daar was slypskole waar die digters onder die leiding van die samestellers
geleer is oor versvorme en procédé. Hans Pienaar het ‘n ónbetwiste digterlike
talent, maar vir my gevoel is sy gedigte soms te woordryk en tuimel die gedig
dikwels verby die suggestie of die natuurlike slot.
Die eerste gedeelte in Notas uit die empire heet “Lank leef”,
en dis dan vir my die sterkste afdeling. Waar die gedigte teen foto’s geplaas
word, soos in die tweede afdeling “Tweeduisend-en-vier”, is dit egter minder
oortuigend. (Hier is die verse meer gestroop.) Die beelddig, dit wil sê, die
gedig wat inspeel op ‘n bekende foto of skildery het ‘n galery van groot figure
in Afrikaans opgelewer met Johan van Wyk se Heldedade kom nie dikwels
voor nie as ‘n kragtoer. Hierop volg daar ‘n reeks reaksies van digters op
foto’s van Marilyn Monroe met T.T. Cloete as voorloper. Al die ander gedigte is
palinodes of antwoorde op hierdie vers.
Die beelddig
skep ‘n broeiende spanning tussen foto en gedig. Die een kan later nie meer
onthou word sonder die ander een nie. Maar, die gedig moet steeds in eie reg
sterk wees. Indien die foto langsaan pryk, word dit soos ‘n klankversterker. En
die foto of skildery moet weer op sy beurt ‘n kunswerk in eie reg wees. Dit
bewys Johann Johl se verse ook by uitstek. (Die promosie-pamflet skryf dat die
plaas van foto’s en gedigte uniek is. Dit is al reeds gedoen.)
“Statig” (97), ‘n vers wat die sub-titel dra
“Suid-Koreaanse parlement, Seoel”, klink so:
Vir ‘n wyle
hier, voor die deure
van mag
outomaties oopgaan,
kan jou
herinneringe ‘n loop
neem oor lang
dae toegesneeu,
en mymer oor
komplotte. Hoe
hulle neig om te
broei en voete
op matte laat
aarsel terwyl in
agterplase bome
statig vergaan.
Enkele van die
gedigte wat inspeel op foto’s is wel knap, soos “Tier”, “Grond”, “Pilare”,
“Papiervliegtuig”, “Dialoog” en “Kamele” met die rondeelagtige spel met
rymwoorde. Die reisgedig stel die reisiger altyd bekend aan ‘n ander land, maar
hierdie soort gedig word altyd ‘n ontdekkingsreis-na-die-self. Onvermydelik
word die opposisies tussen hier en daar, toe en nou, kulturele bakens presies
dit waarom hierdie soort gedig wentel. Die vraag is of hierdie reisgedigte die
eiesoortige aard van ‘n stad opvang?
Die voorblad,
deur die digter self, is treffend. Die parkeerterrein in Vrededorp wat ander
“empires” oproep. Die titel is uiters ironies: die hawelose se “empire” (‘n
wasgoeddraad en vullis) word teen die
agtergrond van die Statue of Liberty en ‘n Hollandse windmeul geplaas. Sowel
die Statue of Liberty as die meul is versier met ‘n Heineken-blik wat weer die
kwessie van kolonisering oproep. ‘n Mens sien Staten Island in die
verbeelding…
Die bundel se
sterkste vers is ongetwyfeld “Kraaie in die bome” in reaksie op 9.11 met sy
sterk refrein en elegiese aanslag:
New York. New
York.
Kraaie in die
bome.
Harte treur oor
New York.
Die taalspel op
bladsy 32 is indrukwekkend en “Dit was toe nie” (37) getuig van vakmanskap.
Die gedig
“Tromsolo” (120) uit ‘n reeks is eweneens sterk:
…Ek bly agter,
soos ‘n wit jas
by die kroegdeur
opgehang, uit gewoonte.
Ek dwaal deur
leë strate, eindig waar ek was.
‘n Dief in my
eie middernag, op my eie pas.
‘n Bundel dus
met ‘n handvol goeie verse. ‘n Sterker redigeerder of keurder sou die bundel
gesnoei het sodat net die béstes oorbly. Miskien moet ‘n volgende bundel aan
Protea of Tafelberg voorgelê word vir die raadsamer keuringsproses. Die titel
evokeer ook die komplekse kanoniseringsproses. Notas uit die kanon en oor die
kanon. Dalk ook teen die kanon? Die programgedig is so gelees nie alleen ‘n
komplekse siening van die geskiedenis nie, maar ‘n staning in eie reg. Die
kolonie praat terug, besef ons.
Bestel van Posbus 291507
Melville, Johannesburg 2092
altomedia@mweb.co.za
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]