Fritz Gaum. Praat verby
grense:
Resensent: Joan
Hambidge
Pa, maak vir my
‘n vlieër pa!
Umuzi het
hierdie boek, Praat verby grense, nou onlangs gepubliseer en die titel aktiveer
Derrida se différance. Want met die Gaums is daar altyd geen buite-teks. Maar
kom ons fokus op die boek en nie die woord en wederwoord tussen my en dr. Gaum
agter die skerms nie.
Dié boek is
ingegee deur ‘n traumatiese ervaring toe Gaum jnr. se lewensmaat hom aan aan
die kaak gestel het en foto’s (kaalboud in die see en met sigaar in die mond in
‘n toga of kamerjas) na die geelpers versend het. Daarna het die geliefde
selfmoord gepleeg en Gaum jnr. se lewe in ‘n hellevaart verander. Hy is geskors
uit sy amp, het geappelleer en is terug in sy pos. Amper iets soos
taraboemdery, opgeklim en weer gery.
Gaum snr. was
indertyd by Die Kerkbode waar hy met bliksemstrale hom teen gays uitgespreek
het en die uwe, Johann de Lange en wyle Koos Prinsloo uitgekryt en gemeen het
die kerk moet teen ons optree. Ná Gaum jnr. se penarie, het vader tot inkeer
gekom, my om verskoning in die pers gevra. Dit het ek aanvaar, maar wel gemeen
dat ek nie nodig het om hom in die openbaar te groet nie. My boonop vererg toe
hy een aand, hier het ek ‘n getuie, so ewe snood onskuldig, my heel vaderlik en
familiêr, kom groet het in Bacini’s bo in Kloofstraat. En hierna selfs opgemerk
dat hy meen dat as ‘n mens jammer gevra het, moet jy mos daarna so al die veld
is vrolik wees met mekaar? Op Litnet is daar vele debatte hieroor opgeteken,
o.a. deur Jaco Barnard-Naudé wat regsfilosofies na die kwessie kyk en wys op
verskillende vorme van versoening en vergifnis. En dat dit nooit voorwaardelik
kan wees nie.
Dit is die hoek
waaruit ek my verweer teen hierdie teks waarin ek ook aangespreek word. (Terloops,
sonder toestemming Umuzi, maar dit maak nie saak nie!) Die boek word aan Henda opgedra en ook aan
die kerk.
Die teks is
rondom e-posse gekonstrueer, met ander woorde, dit is ‘n moderne belydenisteks
wat van die struktuur van die brief of dagboek gebruik maak. Ons vind ‘n tabel
voorin die boek wat die leser dan lei na die belangrikste onderwerpe wat
aangespreek gaan word.
Die
belydenisteks is intiem in aanbod. ‘n Mens dink hier aan Laclos se beroemde
Dangerous liaisons of aan Hettie Smit se Sy kom met die sekelmaan.
Die vraag is dus
onmiddellik: wat moet uitgelaat word in hierdie korrespondensie of is dit alles
alreeds in die openbare domein?
Oor die
gewraakte besluit van die kerk oor homoseksualiteit in 1986 erken Gaum snr. dat
hy artikels daaroor geskryf het, maar hy het hom egter van die amptelike
standpunte gedistansieer, want dit was nie “my probleem” nie.
Dit het wel
later, soos ons weet, “sy probleem” geword. En ja, ‘n mens skryf kwetsende
artikels en dan staan jy terug. Hier kry ‘n mens ‘n blik op die kerk se
manier-van-doen: jy oordeel, jy kwets, en dan speel jy Pontius Pilatus. Totdat
dit met jóú gebeur. Alles in hierdie boek is so “après le déluge”, so noudat
ons meer uit die kospotte van Egipte eet nie…
En hoe die werklike gebeure verdraai kan word
om in die Gaum-patroontjie in te pas, lees ons op bladsy 30. Ja, Gaum het my
kom groet in ‘n restaurant, maar my beswaar was dat hy handtastelik geraak het.
En dan skryf hy dat hy vir my die letsel verteenwoordig. Nee, hy verteenwoordig
vir my dikvelligheid. Vir iemand wat aanhou opdring. En dan skryf Gaum jnr. dat
dalk hou ek nie van trompop konfrontasie? Nee, ek hou daarvan: net nie met
julle nie.
Daar word sonder
skroom opgemerk dat Gaum jnr. se foto vandag in dieselfde koerant as Willem de
Klerk se foto verskyn. Vaderland. So asof dit op ‘n gelyke vlak is.
Daar is ‘n
gesprek, natuurlik – hoe dan anders?, oor die Broederbond. Die irrelevansie van
hierdie boek draai om al hierdie ou deurgetrapte kwessies. Onder potsierlike
hofies soos “Daar staan dinge in die Bybel wat mense seermaak” en opmerkings
soos dat lees subjektief is en dat dit afhang van met watter bril jy lees,
beklemtoon die fletsheid van hierdie publikasie.
Ons het beslis
nie Wentzel van Huyssteen of John de Gruchy hier aan die woord nie.
Waar ‘n mens
volledig onder die indruk van Gaum snr. se hubris kom, is by die afdeling “As
ek God was” en by Gaum snr. se gebrek aan intellektualisme. “’n Lewegewende God
wat lag” (77).
En die uwe en
Jaco Barnard-Naudé is onbewus van Gaum snr. se beywering vir gay-regte. Is dit
jy daar Frits in die pienk-rok by die Bronx? En boonop vertel Gaum jnr. vir ons
in geen onduidelike terme vir wie God ‘n sagte plek het! As ‘n mens dink aan al
die komplekse teologie oor die posisie van die mens teenoor God in ‘n
postmoderne wêreld, raak hierdie getjommel op die duur erg embarasserend. Maar
nou ja. Dis e-posse.
Vir my is dit
jammer dat begrippe soos “the blaming game”, “sensibility”, “sidestep” ,
“grapple”, “challenge” gebruik word. Maar dis hoe mense praat en hierdie tekste
is nader aan praat as skryf.
Die boek is ‘n
religieuse Wat elke seun moet weet. Dit lees vinnig en vlot en van werklike
diepgang is hier nie sprake nie. En daar is ook iets wat lyk na gedigte.
Ja-nee die
waarheid het baie kante, staan daar op bladsy 95. Op bladsy 107 is menslikheid
verkeerd afgedruk. Is dit ‘n Freudiaans glips of nie?
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Fine Music Radio geplaas.]