Dalene Müller & Sebastian Pistor. Skryf Afrikaans van A-Z: Die essensiële gids vir taalgebruikers.
Pharos , 2012.
Resensent: Joan
Hambidge
Hierdie gids is vir die joernalis, skrywer, dosent of enige
ander persoon wat met taal werk (is dit die regte werkwoord?) ‘n noodsaaklike
hulpmiddel. Vra maar enige dosent: mense weet nie meer wanneer om los of vas te
skryf nie. Trouens nou onlangs het ‘n tweedejaarklas in ongeloof geluister na
die gebruik van die begrip Plusquam perfektum. Kan ‘n mens praat van was gewees?
Nee jy kan nie. Erger nog, niemand wis wat vir ‘n ding is die Plusquam
perfektum nie.
Faan Pistor en wyle Dalene Müller is hier te danke vir die
blou Bybel. Die herbewerkte uitgawe van die Afrikaanse
woordelys en spelreëls wat in 2009 verskyn het, het meegebring dat hierdie
handleiding dienooreenkomstig aangepas moes word.
In die vorige voorwoord is daar verwysings na die
taalslaggate waarin mense trap en die insette van J.J.J. Scholtz. Ook word die
leser uitgenooi om op tekortkominge in die teks te wys. Goed so, want taal is
iets wat verander of transformeer. Ons praat immers nie meer soos wat mense
gepraat of geskryf het ‘n paar dekades gelede nie.
Die boek beslaan 767 bladsye met ‘n handige indeks. Daar is
selfs woorde wat aanstoot gee, opgeneem en nou onlangs het ‘n model op twitter
‘n raspejoratief getwiet.
Hier kan jy lekker lees.
Vir my as skrywer is waarskynliik die handigste afdeling die
lys persoonseiename. Wat maak jy met ‘n Russiese naam in Afrikaans? Aleksander
Isajewitsj Solzenitsin kan jy hier tjekkereer. Of Sjostakowitsj.
Waarskynlik een van die belangrikste afdelings is dié oor
kommas en kommapunte. Lande, Streke en Plekke help ook: geweet dat die inwoners
van Arnhem is Amhemmers! En dat die byvoeglike naamwoord is Arnhemse. En beslis
nie Bay of Pigs nie, maar Baai van Varke.
Daar is aanwysings oor hoe woorde verkeerd gebruik word:
soos trauma wat dikwels met ‘n swaar hand aangewend word, terwyl benoude
oomblik gepas sou wees (251). Slagysters soos toegeeflik en toeskietlik word
verduidelik: toegeeflik beteken om inskiklik te wees, terwyl toeskietlik
beteken jy is welwillend (248). Dosente sal byvoorbeeld kan getuig dat terselfdertyd by jong studente dikwels
die r mis. Is dit omdat die woord so
gehoor word? Of woorde wat nie meervoude het nie (soos tekstiel, 244).
Daar is sinvolle opmerkings oor transliterasies, algemene
foute in skryfwerk en redigering, en ‘n heerlike afdeling oor Kaapse
vernakulêre Afrikaans en ‘n stuk of 70 woorde word hier opgeteken. Die tyd is
inderdaad ryp vir ‘n verklarende woordeboek van KVA. Byvoorbeeld mol vir
wedywer; oulik maak vir jy weet wat! En die mooiste een: om te piemp, is om te
verklik. Varkoor gooi beteken om af te luister. Voetjies hang beteken om op
iemand anders te teer…
Skynbare beuselagtighede, daardie klein jakkalsies wat die
wingerd verniel, word hier aan die stert gegryp.
Ek hou daarvan om woordeboeke en gidse te lees. Hierdie boek
is soos W.A.M. Carstens se Norme vir
Afrikaans en Piet du Toit en Wanda Smith-Müller se Stylboek riglyne wat ‘n mens se styl verbeter.
Dit is ‘n wonderlike gids en een wat jou daarop attent maak:
jy is nooit te oud om te leer nie.
[Hierdie resensie word afgedruk met vriendelike vergunning
van Fine Music Radio & die resensent.]