Bladsye / Pages

Wednesday, February 6, 2013

Ilse van Staden - Fluisterklip (2008)



Ilse van Staden. FluisterklipLapa uitgewers, 2008. ISBN 978 0 7993 4263 5.

Resensent: Joan Hambidge

Delikaat.

Dis hoe ‘n mens hierdie digterskap moet beskryf en vir haar debuut, Watervlerk, is Ilse van Staden bekroon met die Ingrid Jonker – en Eugène Marais-pryse.

Watervlerk het ‘n gewisse indruk gelaat: gedigte wat eenvoudig in aanbod is en as’t ware voor jou oë transformeer of verander.

Die tweede bundel is vir die meeste digters die moeilikste bundel om te publiseer. 

Waarskynlik omdat die reaksie op die eerste bundel die digter selfbewus gemaak het vir tegnieke en truuks en daar dan ‘n soort selfbewustheid intree.

Fluisterklip is as bundel nie so gaaf as die eerste bundel nie. Die dieper-magiese kwaliteit van die eerste bundel word hier uitgepraat.

As ons egter die bundel benader as ‘n meta-poëtiese besinning oor die aard van die digkuns, dan word dit ‘n verrassende leeservaring. Die buiteblad met sy klipmuur, aktiveer ander kliptafels in die letterkunde, soos Pablo Neruda se gedig oor Machu Picchu. En die geskiedenis van die Suid-Amerikaanse kontinent.

Nader tuis Opperman en natuurlik Wilma Stockenström.

Ons vind in hierdie bundel ‘n besinning oor die klip/kliptafel en hoe hierdie klippe kan vergaan en verweer.

In die gedig “embrio” (p. 10) word die klip gelyk gestel aan die geboorte van ‘n gedig en sy helder wonder van onwaarskynlikheid.

Die klip word dan die simbool vir die digter se soektog na die onmoontlike proses. Hoe vra sy, “kap ‘n mens fluisters uit ‘n klip?” In die gedig “dryfsand” (p. 33) besef sy dat niks kan oorleef op die dryfsand van woorde nie. Die klippe (vesting) het dus verbrokkel en die digkuns word ‘n verneuksand. Oor hierdie proses het Elisabeth Eybers eweneen só gedig.
Onderliggend hieraan is daar ‘n bewuswees van die metafisiese en spirituele wat as ‘n fluistering tipeer word. Dit skakel dan met die bundeltitel.

Op hierdie soektog word die leser egter bewus van ‘n soort outydse segging (waarom poeët en nie sommer digter nie?). In die reis is die digter bewus van sowel die rypwording as die verrotting. Vir die geliefde word daar dan ‘n klip gestuur (in navolging van Breytenbach) wat transformeer tot skip.

Die leser word eweneens bewus van ‘n bemoeienis met die goddelike dimensie, soos in “Besoek” (p. 19).

In sekere gedigte, soos “Troetelklip” (p. 38) en “Op eie risiko”(p. 39) word die gedig deur ‘n sterk stelling ondermyn. Beelde moet dit vertel of oordra aan die leser.

Hier gebeur die gedigte nie rakelings genoeg nie (in die digter se eie woorde) en die besondere spel in die debuut is afwesig.

Die geheelindruk is dus nie so oorrompelend-positief as met die debuut nie; trouens, hierdie leser dink min gedigte haal werklik die paal. Dikwels moet ‘n digter beweeg deur ‘n fase om by iets anders uit te kom.

En dis dan wat hopelik hier mag gebeur.

Soos die bundel nou daar uitsien is dit moeilik om te glo dat die digter bekroon is en soveel bewondering afgedwing het met die debuut.

Heiligdom

Daar is nou ander weide om my huis,
ander veld en koeie:
net die heiliges
mag nou hul tonge
om my tuin se grasse knoop
en afpluk teen ‘n skerp gebit.

Daar mag op hierdie grond
geen oningewyde vreter
meer ‘n hoef neersit.

[Hierdie resensie word met vriendelike vergunning van Die Volksblad geplaas.]