Bladsye / Pages

Sunday, June 23, 2024

Resensie | Justin Fox – The Wolf Hunt. Jonathan Ball, 2024

Justin Fox – The Wolf HuntJonathan Ball, 2024. ISBN: 9781776194025

 

Resensent: Joan Hambidge

 

I

Oorlog en die impak daarvan,  verdwyn nooit nie. Justin Fox, digter, fotograaf, reisiger, nie-fiksie skrywer van formaat, karteer in The Wolf Hunt al die kompleksiteite van oorlogvoering ter see. 

 

‘n Roman wat belangrik is, veral in die lig van die voort-durende, slopende oorloë wat tans die nuus oorheers: Rusland en die Oekraïne versus die Midde-Oosterse konflik. All Quiet on the Western Front (2022) is ‘n meesleurende film van Edward Berger oor WO I, gebaseer op Erich Maria Remarque se klassieke roman uit 1928. Met die verskrikkinge wat die 17-jarige Paul Bäumer alles moet trotseer. Daar is ‘n verwysing na hierdie roman en Murder on the Orient Express van Agatha Christie (29). Ook die Reader’s Digest en Moby Dick is hier (228).

 

Vérder terug in die tyd is daar die Serwiese filmmaker Emir Kustirica se Life is a miracle (2004) wat op satiriese en sardoniese manier met oorlog omgaan.  En hierdie films word met opset betrek, omdat Fox filmies en beeldend vertel. 

 

Die voorblad het ‘n sub-titel: Nazi terror in South African waves. Boonop lyk die voorblad soos ‘n berig wat uitgeskeur is uit ‘n koerant. ‘n Belangrike kode wat die leser help om die spel tussen waarheid en fiksie te navigeer.

 

Dit is Julie 1941. Engeland teenoor Simonstad. Luitenant Jack Pembroke wat sy manne moet reg kry vir die oorlog en die tyd loop uit. Admiral Dönitz wat uit Frankryk U-bote stuur. Rommel. Jan Smuts. Die Geallieerdes in Egipte. ‘n Suid-Afrikaanse, Nazi-gesinde spioen en pogings om Jannie Smuts se pro-Britse regering te ondermyn.

 

Dis ‘n hoogs leesbare verhaal en die McGuffin word hier ingespan. Die outeur gee vir ons (baie slim) ‘n glossarium voorin (en agterin nie), soos lordships (sleng vir U-boat seamen) en pongo, sleng vir Bitse soldate: where the wind blows, the pong goes”). Of Snoekie (Snoektown) naam vir Simonstad. So word die leser dus vooraf gerig om begrippe en woorde reg te vertolk.

 

II

Die werklike outeur (Fox) gee eweneens interessante gender-perspektiewe op oorlog. ‘n Romantiese liefdesverbintenis tussen Jack en Clara. Clara wat mans se aandag geniet en Jack se hart laat pyn (158). Oorlog wat belangriker is as die liefde en die vrou wat moet wag.

 

In dieselfde tyd kyk ek weer Notorious die klassieke Hitchcock-film uit 1946 met die rol van die vrou (Ingrid Bergman) wat mans eweneens oorrompel met haar skoonheid. ‘n Spioenasiefilm van hoogstaande gehalte met Cary Grant as die een teenspeler.

 

‘n Jong offisier wat sifilis opdoen en veral die beskrywing van Mevrou Smuts en die SAWAS. Die “glory bags” wat vir die soldate gemaak word, wys hoe diep die oorlog almal geraak het.

 

Na Agatha Christie word verwys as “an old English duck”, maar in die gedagtegang van ‘n man in daardie tyd.

 

Die gebruik van Afrikaanse woorde (soos vaderland, moer, ouma, soasties, boerewors, ensomeer) gee ‘n outentieke blik op die interne belewenisse van karakters. Die navorsing is oortuigend: Die Burger word gelees en ons sien Isie en Jan Smuts. Die Universiteit van Kaapstad is hier en die wandelpaaie korrek.

 

Radio Zeesen, die SDF uniforms, Hitler se mag word deeglik beskryf. (Kyk na die ikoon tussen afdelings.)

 

En verwysings na die Bybel (Jona, o.a) en gebede is aanwesig. Wat geëet en hoe ‘n man se oë oopgesper is soos litchies bly mens by (109). Hande wat so rooi soos lobsters is. Die konkrete aspekte (die beskrywings van die see en aanvalle) word uitstekend weergegee. En jy kan die stank van kots en bevuiling ruik. En Wagner se musiek is ‘n interteks. En wanneer die verhaal ligter raak, is daar die musiek van Vivaldi.

 

Hierdie leser moes weer oplees oor die Ossewabrandwag en hul rol in die oorlog. En die verraad ontdek in ‘n dagboek. Wat alles gedoen word om almal besig te hou, word deeglik beskryf:”With Seebohms help, he penned a weekly newsletter which was pinned up in the the control room for all to read and featured on-board gossip, poems by the crew, cartoons, a crossword with specific relevance to their boat and reports from home”(108). Dis vanuit Brand se perspektief. 

 

Danse weer beleef aan die anderkant van die gevegsfront.

 

III

Die hele kwessie van wie vertel, wie kyk, die ouktoriale verteller, die geskiedenis as ‘n makro-teks teenoor persoonlike perspektiewe, word behendig hanteer en sal vir jong navorsers in die narratologie belangrike navorsing bied. Hierdie verteller gee eweneens sleutels na die mitologie en die “Lili Marleen”.

 

Om tekste te suiwer of skoonmaak, omdat dit ‘n nuwe generasie mag aanstoot gee, is verkeerd. Die integriteit van sowel die teks as tydsgees word hierdeur aangetas.

 

Die periskoop is hier ‘n belangrike kode, omdat die outoriale verteller weet wat die uiteinde sal wees. Brand se logboek en persoonlike dagboek gee ‘n blik vanuit ‘n ek-perspektief op die ellendes wat beleef word (211).

 

IV

Die skrywer speel ‘n spel met die leser. Wat dink jy weet jy van hierdie oorlog en wat word gefabriseer, byvertel?

 

Die boek word aangeprys deur die gesiene historikus Bill Nasson (kenner van die Suid-Afrikaanse oorlog) en John Maytham wat dit ‘n yarn noem. Dus ‘n storie met oordrywing en wat die verbeedling aangryp.

 

Die roman vorm deel van die gewilde Jack Pembroke-reeks. Lees hierdie roman. Dit het my oneindige leesgenot verskaf en my kennis van die oorlog en woorde verryk. En ou Engelse gewoontes en hoflikhede weer verskerp: soos daardie preprandial glasie voor die ete.

 

Die titel is meervlakkig. Die leser word deel van die soektog. 

 

Joan Hambidge is ‘n Genoot aan die Universiteit van Kaapstad. Haar jongste roman heet Stasies (Protea).

Monday, June 10, 2024

Resensie | Corlia Fourie en Annelize van Rooyen (Samestellers) - Draaie, swaaie en afdwaalpaaie: reisstories | Queillerie, 2024

Corlia Fourie en Annelize van Rooyen (Samestellers) - Draaie, swaaie en afdwaalpaaie: reisstories. Queillerie, 2024. ISBN: 9780795802751 | R320, 00 Sagteband

Resensent: Joan Hambidge

 

Van die grootste skrywers het al hul hand gewaag aan reisbeskrywings. Paul Theroux se The Great Railway Bazaar(1975) bly ‘n baken in die ontdekking van vreemde, eksotiese landskappe. Ons is bekend met Graham Greene se Travels with my Aunt, met ene Henry Pulling, ‘n afgetrede bankbestuurder se ervarings saam met sy onkonvensionele Aunt Augusta op die Orient Express. Hy kry ‘n nuwe blik op die lewe (en sy ou self) danksy reis met sy amorele tante.

 

Hier te lande het Elsa Joubert Afrika in haar reisverhale ontgin. Haar soloreise deur Afrika in 1948 deur Uganda, Egipte en Mosambiek is uitstekend. En in 1997 verskyn Gordel van Smarag na Indonesië.

 

Die verskillende skrywers in Draaie, swaaie en afdwaalpaaie: reisstories  vertel van onverwagse én ongewone gebeure. Snaaks, bittersoet of met “heuglike” gevolge, maar immer verrykend. Reis is op alle vlakke verre-gaande. Mary Louise Pratt verwys na die "kunste van die kontaksone" in Imperial Eyes: Travel Writing and Transculturation (1992).

 

Hier is 46 skrywers opgeneem, maar belangrike reisskrywers in Afrikaans staan nie hier nie. Die voorwoord is maar skrams en dit is vir die leser onduidelik hoekom daar op sekere skrywers besluit is. Maar dit bly immer altyd samestellers se prerogatief om te kies.

 

Die verhale word in verskillende afdelings geplaas soos  ‘n Bus vol plesier, Hoe sag wieg ons bootjie, So ry die trein, Laat die wiele rol, Vlieg hoog, vlieg ver, Verblyf, Bagasie, Ontmoetings, Onvoorspelbare weer, Bestemmings, Die tale wat ons praat.

 

Reis werk altyd met dít wat jy dink jy weet van ‘n land, sy mense en kulture en die ontdekking van ‘n wrede werklikheid. Hierom kan ‘n nuwe land jou lie maak of fop.

 

Reis is immers om te navigeer tussen dit wat jy dink jy weet en die ervaring. Dikwels verstaan jy eers die impak van ‘n land en sy mense lank nadat jy teruggekeer het. Fly now, cry later.

 

Elke skets is hoogs onthoubaar en hierdie leser fokus net op ‘n paar kwessies.

 

Sophia Kapp vertel van ‘n verlore rugsak en ‘n stryd met koerierdienste geplaas teen die argetipiese verlore silwerstuk.

 

Of die besef dat die reis belangriker is as die aankoms. Of dat die natuur altyd groter is as die mens: uitmuntend vertolk deur Michèle Meyer oor die Grand Canyon.

 

Reis het met altyd taalmisverstande te make. Of met die afwesigheid van taal. In die afdeling Die tale wat ons praat, is daar ‘n subtiele faux pas, hilaries weergegee deur Renée Rautenbach Conradie met ‘n slim slot. Kort en kragtig met ‘n blomnaam met funeste gevolge: spyker-my-by-die-tuinhekkie. Stywerug en tweezerlip Franse in ‘n diplomatieke wêreld word heerlik opgestuur in hierdie snelfiksie.

 

“Gaan julle, of bly julle?” van Louis Jansen van Vuuren herinner ons aan die waansin van Covid-inperkings en reisbeperkinge. Hier vind ons die blik van buite (Frankryk) teenoor binne (die bekende).

 

‘n Skitterende skets is die een van Gerrit Rautenbach se “Uitkamp in die Fraserburg Hotel”: nostalgies, navrant en hoé die verdwyning van ‘n afgebrande hotel nooit uit die geheue gewis kan word nie.

 

Of as jy dink dat binne ‘n vreemde omgewing word Afrikaanse geskinder nie verstaan nie, soos Anzil Kulsen tereg uitwys, is jy toetentaal verkeerd. Ons ken almal die storie van die twee studente wat ‘n mooi meisie se bates op ‘n bus in Londen in kleur en geur bespreek en haar later die aand by die Suid-Afrikaanse Ambassade raakloop.

 

En hoe mense sonder taal kan kommunikeer, met welwillendheid en liefde, bewys Erika Murray-Theron: daardie gemeenskaplike taal wat mense saamsnoer in die vreemde. Hier speel dit af in Slowakye.

 

Marita van der Vyver beskryf die greyhound-reis en die mense van die VSA perfek. Saam met Jacques Pauw reis jy deur Siberië met vodka. Annemarié van Niekerk gee ‘n raak beskrywing van hoe mens soms toevallig onder die indruk kom van menslikheid, oor aanraking:” … oor die wete dat een mens ‘n ander se weggoibekertjie kan vul met veel meer as munte”(187).

 

Of reis met ‘n ou moeder wat ‘n vriendin uit Pofadder herken wat sy jare laas gesien het, groet in vreugde, maar mekaar nooit weer sien nie. Joan Kruger in “Kakamas>*<Parys> *<Pofadder” wat dit hier raak opsom:”Ons reis in ons eie taalkokon voort” (204).

 

En Kerneels Breytenbach se skitter bydrae waar hy sy storie baseer op ander se verslae en herverpak. Oor Mamma Jane se staning en verskillende kulturele tradisies. Die stem van rede teenoor bacchantiese wellustelinge (32).

 

Humor en misverstand (Martie Retief Meiring). Stinkende reisgenote (Frederik de Jager). Bedrog (Skreeusnaaks beskryf deur Nadia de Kock). Diefstal (Annelize van Rooyen). Verkeerde stasies of treine (Erika Murray-Theron). Of aanwysings wat verlore geraak het in ‘n wonderlike smokkelstorie (Elma Potgieter geplaas teenoor Kas van den Bergh). Of ‘n paspoort wat tuis in ‘n laai vergeet is (Bettie Lambrecht).

 

Of ‘n skets wat ‘n bekende verhaal oproep soos Japie Gouws dit doen in sý weergawe van Positano. Reis dan ook deur boeke. ‘n Goeie reisbeskrywing laat jou daardie plek in al sy fasette voel en ruik.

 

Daar is uiteenlopende en hoogs onthoubare reissketse saamgesnoer in hierdie versameling: Saam na die Noorde, saam met die wa!

 

Joan Hambidge is ‘n Genoot aan die Universiteit van Kaapstad. Haar jongste roman heet Stasies.

 

(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunning van Beeld)