Resensent: Joan Hambidge
Op die voorblad van hierdie komplekse teks is daar ‘n foto van New York deur Michael Jödicke: West Side Elevated Highway uit 1979.
Die woord segue is waarskynlik die beste manier om hierdie simmetriese teks op te som: een oomblik beweeg na die volgende; of een karakter in een rol of vertolking stap oor na die volgende.
Die verhaal handel oor abandonment, oftewel verlating, ‘n tema wat tans in die letterkunde hoogty vier: Abandoned. Deposited. Dropped off. That’s how I thought about it. Delivered, maybe. On a good day.’ ‘By the stork.’ ‘Who flapped off immediately with no forwarding address. (bladsy 283)
Die boek word tereg as volg bemark: Notes on Falling is about the hope that art will challenge perceptions and orthodoxy so that the world can be reinvented through new forms. It is also about trying to reconcile the large pictures of history with the small snapshots of our individual lives.
Inderdaad. ‘n Navorsingsverblyf in New York roep herinneringe op aan Kaapstad (met sy onvoltooide brug), Johannesburg, die Oos-Kaap. Die klein mens se lewe wat altyd deur historiese en politieke oomblikke verander of vernietig word.
Hierdie vertelling word ‘n soektog na wie jy is: die hoofkarakter, Thalia teenoor die dansende moeder. Hierdie moeder wat haar verlaat het vir ‘n dansberoep in die VSA (waar sy haar Suid-Afrikaanse identiteit moet verswyg), laat die kind by die vader. Daar is etlike ander karakters met wie sy in aanraking kom wat kommentaar lewer oor fotografie, dwelms, verhoudings en stede.
Die teks is ‘n besinnende werk en nie ‘n konvensionele roman nie, ofskoon daar vele karakters is wat dit bevolk.
“The first instant of any fall is crucial” (bladsy 184) dui al die betekenisse van val: dansers wat val …
Thalia, die fotograaf en sielkundige argivaris. Met pragbeskrywings oor stede:
She thought of Johannesburg’s east-bound motorway: the view of the city on one side, and on the other, the yellow-and-tan remains of the mine dumps lumped along the margins of the metropolis. There, she could fit almost all of downtown into a wide-angle lens. This was much vaster: the city stretching away into the smoggy distance, elevated highways spooling out across it. Over it all hung the drifting smoke from Makoko, the floating wooden city that Thalia knew she did not want to photograph. (bladsy 40)
Hierdie roman kan beskryf word as tussentoestande of liminaliteite. Pynlike en kreatiewe oorgange wat Thalia registreer, hetsy in herinnering of in die oomblik.
Dis ook ‘n stadsroman met kopknikke na ander tekste in hierdie sub-genre: ‘n Mens dink hier aan Harry Kalmer se 'n Duisend stories oor Johannesburg daardie pakkende roman waarin Totius se Trekkerswee betrek word oor Jozi / Egoli. Teenoor die parallel met New York (die Big Apple). Ook Port Elizabeth.
Die simmetrie word behendig hanteer met ‘n verwysing na die Poolse filmmaker Krzysztof Kieślowski. Die film Dekalog (1988) wat afspeel in Warskou-gebou behels tien kortfilms, gebaseer op die tien gebooie.
Om tye en veranderinge aan te dui, is daar slim kodes ingebed: Nixon, Richard Avedon, die Fransman wat op 'n koord tussen die Twin Towers gestap het in 1974. Oor hierdie Philippe Petit is daar ‘n film gemaak in 2008 Man on wire. Hiermee dan iets van Law-Viljoen se komplekse skryfstrategieë waar tekste na ander tekste verwys.
Dit is ‘n komplekse roman wat jou stadig maar sirkel laat val en opstaan. ‘n Nabootsing-van-‘n-nabootsing net soos ‘n foto dalk iets opvang, maar nooit die werklikheid kan weergee nie.
‘n Fotograaf wat mense van bó afneem en nie die volledige mens nie.
Elke vinjet word iets van dégagés en hoe jy letterlik van een voet na die ander moet beweeg.
Hoogs leersaam met vele intertekste en toespelings en karakters:
I was at a performance once, it was Steve Paxton’s Satisfyin’ Lover. All they did was walk across the stage. That was it. A whole bunch of people – men, women, children – walking across the stage. It was unbelievably simple and yet absolutely riveting. There were maybe twenty people watching, and at the end of it, Gordon Matta-Clark, who was in the audience, stands up and says, There are more people in the performance than in the audience, and then he says he’s having a party in his loft and we’re all welcome. It was an invitation to be on the inside. And you know a lot of the people in that audience ended up in other performances. (bladsy 172)
Die verhouding tussen tyd, afstand en plekke en die verskille tussen fotografie, films, joernalistiek en dans word ondersoek. Peter Hujar se subversiewe foto’s neem jou as kyker ook na verre plekke (6 Images that Define Peter Hujar’s Subversive Photography Practice | Artsy).
Sy foto van Susan Sontag in 1975 neem ‘n mens uiteraard na haar studie On Photography (1977) oor hierdie kunsvorm.
Daar is eweneens toespelings op die tarot met die betekenis van ‘n kaart wat verander of dit na bo of onder uitval.
Die stories van Thalia, Paige en John met ander karakters wat hul stories bevestig. Soos Sylvia en Robert en die leser wonder saam met die verteller oor hul lewenslot.
Opvallend hoeveel tekste tans, fiksioneel en outobiografies, die kwessie van ouers wat kinders verlaat aanspreek. En jongelinge wat soek en wil uitvind waarom. In 2018 het hierdie outeur die gesogte Olive Schreiner-prys verower vir The Printmaker. Hierdie teks is in Duits en Frans vertaal.
‘n Wonderbaarlike roman wat nie dadelik al die geheime prysgee nie. Lees Notes on Falling.
Joan Hambidge is ‘n Genoot aan die Universiteit van Kaapstad.
(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunning van Beeld)