I
The glass menagerie (1944) is die drama wat Tennessee Williams gevestig het as besondere en gevierde dramaturg. So begin Tom, die verteller, se monoloog:
"Yes, I have tricks in my pocket, I have things up my sleeve. But I am the opposite of a stage magician. He gives you an illusion that has the appearance of truth. I give you truth in the pleasant disguise of illusion."
'n Broer, 'n suster, 'n ma - en 'n afwesige vader. En 'n "gentleman caller". In St. Louis in die 1930's.
Dit word tipeer as 'n "memory play" - Tom vertel die storie vir die gehoor soos wat dit gebeur het.
Laura, die suster, loop mank en is sielkundig versteurd. Sy het haar van die buite-lewe geïsoleer en haar versameling glasfiguurtjies aktiveer die titel. Die moeder, Amanda Wingfield, is wrewelig oor die opset waarin sy die kinders moet versorg, omdat die vader hulle versaak het. Ons sien hom nooit nie; maar in sy afwesigheid is hy sterk aanwesig.
Tom werk in 'n skoenfabriek en voel verantwoordelik vir sy familie, dog is terselfdertyd onrustig omdat hy nie kan ontsnap nie. Hy gaan dikwels fliek toe om te probeer wegkom weens die verdrukkende omstandighede tuis. Hy aspireer om digter te word, maar sukkel om te skryf.
Die vader, Mr. Winfield, werk vir 'n telefoonmaatskappy en in die gevleuelde woorde "fell in love with long-distance".
Dan is daar Jim O'Connor, 'n eens suksesvolle atleet en akteur tydens hul skooljare aan Soldan High. Hy werk by dieselfde fabriek as Tom en hoop om sy indertydse sukses weer te herwin.
Alles word vertel vanuit Tom se herinnering en is dus sý perspektief, word die gehoor telkens gemaan.
Die dramatiese oomblik is die besoek van die "gentleman caller", Jim, wat deur Tom genooi word. Laura berei 'n ete voor en wanneer Jim opdaag, is sy eers in die kamer, omdat sy vreesbevange is. Sy en Jim is aanvanklik na ete alleen. Hulle dans en hy breek per ongeluk 'n glas-eenhoring (unicorn). Daar is nie ligte nie, omdat Tom nie die rekening betaal het nie; 'n vooruitwysing dat hy sy familie gaan verlaat.
Wanneer Laura ontdek dat Jim verloof is, raak sy woedend vir Tom. Tom dink egter - soos die gehoor - dat Jim dit versin het, omdat hy besef het wat in die mou gevoer word.
Die drama eindig wanneer Tom vertrek met die bekende woorde:
Blow out your candles, Laura ...
II
Sally Field, Jessica Lange, Amanda Plummer, Natasha Richarsdson ... en ja, Katherine Hepburn en selfs Joanne Woodward het al uitstaande vertolkings gegee van hierdie tydlose drama. In 2017 is dit op Westend opgevoer.
Die drama speel in op Williams se jeugjare en sy deernis met sy geskonde suster en 'n lobotomie wat op haar gedoen is tydens sy afwesigheid. Vir sommige kritici is Rose (Laura) dalk Williams self, maar in hierdie drama kan 'n mens die spanninge inlees van 'n kreatiewe persoon wat sy jeuglike omstandighede met skuldgevoelens versaak het. Regdeur sy lewe het hy sy suster finansieel en emosioneel ondersteun.
In Suddenly, last summer wys hy hoe families lobotomies misbruik het uit selfsug.
Uiteraard werk alle skrywers met 'n outobiografiese impuls, maar min skrywers kon sy persoonlike drama só manjifiek telkemale her-besoek soos Williams.
Hier is 'n 1987-produksie met John Malkovich en Joanne Woordward. Met Paul Newman as die regisseur in 'n besondere weergawe (The Glass Menagerie | 1987 | John Molvokovich. Besoek 18 Januarie 2021).
In die komende dae gaan ek na Katherine Hepburn se vertolking kyk teenoor Sam Waterston as Tom. Joanna Miles is Laura en Jim word gespeel deur Michael Moriarty met Anthony Harvey as regisseur. Al vier akteurs in hierdie 1973-produksie is vir Emmy's genomineer met Miles en Moriarty as wenners.
III
Williams se lewe en drama het hierdie kreatiewe reaksie tot gevolg:
Blow out your candles, Laura
In die Hotel Elysée, speels verander
na die Hotel-Easy-Lay, tob jy
oor jou lewe: jou suster, Rose veral
tot die dood toe beskerm toe ander
haar uitlag oor onsigbare krankemente;
jou moeder dominerend en jou pa
'n nurkse bliksem wat jou nie kon verduur
oor jou dromende en brose aard.
Die waarheid toegedraai in draag-
like illusies, skryf jy veel-veel later.
Vriende versaak jou toe sukses kantel
en die papier in jou tikmasjien vashaak.
Blanche of Laura? Na wié het jy geroep
toe jy verstik het aan 'n bottel se prop?
Of moes jy swaar sluk aan jou eie dictum:
die goedertierenheid van vreemdes?
© Joan Hambidge