Resensie | Karen de Wet (samest.) - Vers en Vrou | Human & Rousseau, 2020

Karen de Wet (samest.) - Vers en Vrou. Human & Rousseau, 2020. ISBN 978 0 7981 8066 5 

Resensent: Joan Hambidge

I

Hierdie is nie 'n resensie nie. Dit is 'n kanttekening van 'n medewerker aan hierdie besonderse boek. Die bloemlesing – saamgestel deur Karen de Wet – se bekendstelling is weens die grendeltyd gefnuik. Toe word ons genooi om elkeen 3 verse voor te lees via whatsapp en na Hélène Prinsloo by NB uitgewers te stuur. Gaan luister hier en deel gerus.

By die luister en lees van hierdie verse kom die luisteraar en leser onder die indruk van die veelkantigheid van die vroulike Afrikaanse digter – lankal nie meer 'n digteres nie  – hier te lande. Die vrou is nie meer 'n “aanvulling” nie of 'n 'n nie, om Ingrid Jonker buite konteks aan te haal. Sy het eweneens nie meer die goedkeuring van die manlike orde nodig nie. Wanneer vroue oor moederskap of die kombuis dig, is daar 'n kritiese diskoers. Sy is nie meer die tweede seks nie. En wanneer sy buite die orde van die normatiewe dig en as grensoorskrydend tipeer mag word – met woede of opstand – is dit relevant.

Geslagsdiskoers – genderdiskoers – is immers lankal besig om die hiërargie van die manlike orde bó die vroulike orde te dekonstrueer.

Die chronologie wat dikwels die uitgangspunt van 'n bloemlesing is, word hier vermy en die samesteller plaas die gedigte róndom temas. Of issues, soos die moderne uitspraak dit sou wou hê. Elisabeth Eybers beland langs Antjie Krog. Patricia Witz langs Olga Kirsch. Corné Coetzee langs Ronelda Kamfer wat vroue uit die Bybel eiesoortig beskou.

Minder bekende digters word aan ons voorgestel en verse kry in hierdie bloemlesing 'n kragtige nuwe betekenis. Of gedigte van Olga Kirsch oor haar vader staan neffens ander minder vertroude gedigte oor vaders.

Selfs die mees belese leser van die digkuns sal hier afkom op minder herkenbare gedigte.

II

In 'n bloemlesing of antologie kry gedigte 'n nuwe betekenis weens die plek wat dit inneem binne 'n onderafdeling of rubriek. Gedigte steun so op mekaar en leer mekaar as't ware beter ken. Die temas is eindeloos. Elke denkbare aspek van vrouwees word hier bekyk: die vrou en haar geliefdes, aborsie, verhoudings met minnaars en minnaresse, ontrouheid, gay-seks, die verhouding met die vader / moeder, die geboorte van 'n kind, die ervaring van die dood, die ervaring van 'n kind wat binne-in jou beweeg en by groot digters word dit alles beelde en inspirasie vir die skryfproses soos in Krog se “eerste teken van lewe” (216). Daar is gedigte oor ontmaagding, bloedskande en prostitusie. Dwelms en drank. Verlies aan taal.

Jelleke Wieringa se “Dit kan nie wees nie” (200) tree kindermolestering aan met die ouers se bekende reaksie dat “hierdie oom vark” dit nie kon doen nie:

en hy piesang 

met sy vingers

onder my broekie 

se rek in

...

Vrouens het agentskap, soos Martina Klopper se wrang “Date rape” (189) bewys. Die vrou weet dit is 'n dicey date, speel saam en verander dan van besluit:

Uit 'n vervelige afspraak

is daar geen gedig te maak nie.

Dan het jy weer Krog wat die man skaamteloos tot objek verklaar en wonder hoe hy sal vaar in die kooi:

sou  nie eens met mans gepraat het

as dit nie toefallus was (132)

Die male gaze word hier 'n vroulike blik wat oorneem en besit. Sý verklaar die man tot seksuele objek. Of die minnares se lyf en psige word bespied. En 'n straight-vrou kan dit ook deur fantasie beskou (en ondersoek) soos Krog op bladsy 129:

1.

ons is alleen in die sauna

jy dink ek is straight omdat ek getroud is

ek wéét jy is 'n taai straight suburban koekie

ek maak my bo-stuk los en draai op my maag

ineens peul jy uit jou eenstuk

jou ongetande gedeeltes highlights in die stoom

bobbel jou borste in 'n satynglans van sweet

my hele vagina ruk boontoe

ek lê sprakeloos toegeswel

argeloos tuimel jou cellulitelose bene oop

en ek voel of ek wil uitpass

soos my tong reeds

grondboontjiebotter op 'n heuningsny rondsmeer

So klink die opvolgvers wat nie opgeneem is nie:

2

jou tiete twee massiewe sampioene

hulle jol juggle juggle juggle

jy kyk gulsig na my lebberige maag

waarin binnegoed computergames skiet

ek slaan my vingers soos klou in jou dye

god! al taal wat hier geld is “ferm vlees”

en soos ek jou lyf oor die mat rol

en jou tong in duisende tonge rasperig my brandsteek

wens ek ek het, nee jy het, nee ek

wens ek iemand hier, het piel!

Greta Sauerman se liriese “Die fluitspeelster” (120) verwys inderdaad na die dubbele fluit wat sowel die skryfproses as die gesprek met die gode impliseer. En Rika Cloete se “afsêbrief aan 'n regsgeleerde” (104) praat in Latynse terme terug met die geliefde wat haar verniel en verminder het. Die gedig as litis contestatio. Inderdaad die waarneming van so 'n dispuut. Met die digter as die verweerder.

Wonderlike om weer van Sarina Dönges te hoor. “My arme susters” (156) kan gelees word as 'n kodeks vir die lot van vrouwees in hierdie bundel:

julle was peuselkos

aptytwekkers voor 'n maaltyd

Gelukkig nie meer so nie. Ons sien vroue nou met agentskap, met drif wat die orde van die patriargie binnegaan en beslis nie obiter dictum is nie.

In Julia Kristeva se Desire in language (1969/ 1980) verwys sy na die chora en waar die digterlike taal skuilhou. Sy skryf ook oor die matrioska en 'n mens sien met hierdie bloemlesing hoe daar in elke (moeder)gedig verskillende (dogter)digters skuil. En veral hoe Elisabeth Eybers stem gegee het aan verskillende vroue wat steeds werk in Afrikaans.

Marlene Dumas | Elisabeth Eybers

Elisabeth Eybers

Marlene Dumas 

Ek staan nie voor jou portret nie,

nee, dit afgetrek van ‘n webwerf

http://www.arttoday.be/dumas3-2.html

waar elke uiting, gedagte, kliek

opgevang en bewaar word:

selfs gedigte, moet jy weet,

word tans blitsig elektronies versend.

Anders as ‘n brief van jou aan my,

met ongebruikte posseëls

– vir hergebruik, maan jy ironies – 

in die koevert toegevou

teen ‘n slakkepas 

uit ‘n verre Amsterdam.

Nes die skilder wat langsaam

jou portretteer, beskilder en uitstal.

Hierdie is nie ‘n brief nie,

dis ‘n opname van ‘n kyker

wat ‘n gesprek tussen

 ‘n skilder en digter

opteken en verdraai. 

“Stil en helder en apart”

kon jy, predikantsdogter

uit die dorre Wes-Transvaal, 

jouself in woordportrette plaas.

Hoe raam ‘n mens tog ‘n vers?

Was die digkuns werklik

‘n onderdak of ‘n blote tussensang?

Hoe voel jy neffens Naomi Campbell

of Amy Winehouse? 

In my troebel halfjaar

is dit jou oë

stip, agtervolgend

wat iets verraai:

voetjie-vir-voetjie

word mens woordimmigrant,

bekyk jy die lewe

vanuit ‘n sobere afstand,

is dit kruis of munt,

immer immer ter wille

van die ander dors 

se hartritmiek.

Joan Hambidge

(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunning van Fine Music Radio)

Resensie | Eunice Basson - By die dag | Protea Boekehuis, 2020

Eunice Basson - By die dag. Protea Boekehuis, 2020. ISBN: 978-1-4853-1117-1 (Kunswerk op die omslag: Tipping point deur Frederik Eksteen)

Resensent: Joan Hambidge

By die dag is die tweede bundel van Eunice Basson. Die titel aktiveer 'n idiomatiese segging gelaai met iets van agteruitgang of verandering. Die bundel word ingelei deur 'n motto van Philip Larkin (Days are where we live),  'n digter van die melancholie en bekend vir sy herskrywings van sy eie verse.

Herinneringsverse en verse wat 'n bepaalde plek of ruimte afbaken, word hier aangebied. Daar is 'n sterk bemoeienis met die natuur en omgewing (“skryftekens geëts teen die lug”) en die lykdigte oor geliefdes – soos oor die vader, moeder, broer en Karen Skawran, o.a. – ruk aan die hart. Daarom kan 'n gedig begin met:

Ek sien haar steeds –

Hierdie lykdig som die ingehoue digaksie ten beste op:

Ek neem my ma se hand

Vir my ma (1912–2005)

My ma krimp ineen soos die jare

haar gereedkry en nommerpas

vir die laaste reis.

Oggendtee se ketel het te swaar geword

vir haar hande, moeg van knie en werskaf.

Gewoonte laat verknoopte vingers

steeds oor ’n tafelblad gly ingeval

stof oornag haar trots versand.

My ma word klein, tinktinkieklein,

onseker, broos, aanhanklik –

en ek vou haar hand in myne

waar ons wag op die agterdeur se klik.

All eternity is in the moment  waarsku Mary Oliver, daardie beroemde digter wat ook lewe kry in Johann de Lange se verse. Ofskoon iets verdwyn, of sal weggaan, word dit bewaar in die herinnering of in die gedig.

Vroue en hul ellendes word onder die loep geneem en 'n ongesiene minnares word helder beskryf in “Voorslag” met sy ironiese titel. Die stilte van vergete, ou vroue word pynlik weergegee in die gedig “In klein maat” waar die African violet stom op die vensterbank staan. Die vader se ellendes – 'n slagoffer van die geskiedenis – wag op sy skeppie oorskietkos. “Sien kom klaar” beskryf die Groot Griep en wat met mense gebeur het; dit resoneer nou met ons ervaringe van grendeltyd.

In klein momente vang die digter iets op soos in hierdie gedig:

Geel

Van Caledon tot by Riversdal

skitter die veld kanolageel.

Onder ’n oorhang in dié geweste

word ’n jag dowwerig in oker omlyn –

kameelperde en ’n string volstruise

wat kol-kol deur wind en water

tot skimme vergeel.

Hier is pragtige beeldverse oor huiswerkers en die lot van mense wat ongesiens verniel word deur 'n sisteem van politieke ongeregtigheid. Soos in alle feministiese en vrouebundels, word vernielsug en haatlikheid teenoor vroue uitgewys. Die moeder wat in die agtergrond moet bly en die hartverskeurende gedig oor die kind Poppie wat deur haar ouers verniel is en wat wye media-aandag geniet het. Hierom word die naam (soos) 'n rondomtalie wat steeds bly roep oor almal wat hieroor stilgebly het.  Hierom word die ellende van die Papawerbruid in Afganistan 'n vuishou in die maag. Die Suid-Afrikaanse landskap word ook teen Aleppo, Herat en Delhi geplaas.

In Hélène Cixous se beroemde essay Uitgange / Sorties wys sy op die spanninge in die verhoudinge van outoriteit, van voorreg en gesag. Hierteenoor is daar die meester en slaaf-verhouding, en die skryfdaad, volgens hierdie teoretikus, hef opposisies en konflik op. En bring uiteindelik herstel.  Cixous het eweneens die verskille tussen háár Franse en Algerynse landskappe beskryf in The writing notebooks (Contimuum, New York, 1974).

Die bundel vra: waar is jou hartlandskap? In die ervaring soos beleef of in die gedig soos agterna-beleef? Is die gedig 'n urne of skatkaart? Dalk duiwelsbrood?

As kunskenner en -teoretikus is Basson se ekfrastiese verse onthoubaar: Irma Stern, Nel Erasmus; en veral hierdie een oor Pierneef:

Pontdrif, Limpopo, Junie 1956

Na ’n potloodtekening deur JH Pierneef (1886–1957)

Sy hartland is hierdie boswêreld

waar hy vroegdag, in sy element,

met ’n leersak potlode en kryt gaan sit,

pyp stop, bewus van ’n kolonie muishonde

wat elke beweging uit die verte bespied

soos hy die veld in grafiet belyn,

met ’n seker hand nuwe lewe gee aan drie,

vier apiesdorings in ’n oopte, omring

deur grysappel, blouhaak en witsering.

Later sal hy nog hier en daar ’n tak ligweg arseer,

terugstaan, hom hierdie toneel bly indink,

moontlik in kleur, op ’n groter doek getransponeer

in sy stil ateljee waar hy die boskorhaan

en kwêvoëls van dié oggend weer wil hoor roep.

Hier is aangrypende lykdigte opgeteken en 'n afskeid aan die jeug en waarskynlik 'n verlore liefde:

Niks meer nie

Kom bly by my, al trek my oë deesdae water.

Hou my sonbevlekte hande vas –

net dit, niks meer nie.

Kom bly by my al sit ons net en peusel

aan dit wat was. Niks meer nie.

Al is my kraag deesdae hoog geknoop,

jou hande onbeholpe en skaam,

sit hier by my, net hier,

en lees ’n geliefde reël of twee.

Net dit, niks meer nie.

Wanneer ek soos ’n blaar lig word

en oor die tuin wegwaai, pluk soos altyd

dan ’n pot vol krismisrose, pienk en blou,

vir die voorportaal, oranjegeel

kappertjies vir geur.

Vir dit wat was. Niks meer nie.

By sommige verse voel hierdie leser dat die slotte dalk skerper kon wees of dalk meer vormgerig? Maar dit is 'n klein persoonlike kanttekening vanuit persoonlike smaak. 

Dit is 'n bundel met potloodsketse wat jou bybly. Jy keer terug na die delikate seggings en die mineurtoon van hierdie tweede bundel met 'n titel wat agteruitgang en verloedering impliseer. Niks is meer soos dit eens was nie.

In klein maat baken hierdie digter haar ruimte af.

Eunice Basson

Resensie | Jakobus van der Riet - Die heimlike heiligdom | Protea, 2020

Jakobus van der Riet: Die heimlike heiligdom. Protea, 2020. ISBN 978 1 4 853 1022 8

Resensent: Joan Hambidge

Jakobus van der Riet se Die heimlike heiligdom is sy tweede bundel na Die onsienlike son (2012). Hierdie tweede bundel bestaan uit aangrypende sonnette oor heiliges. Die heimlike heiligdom soos in die kenbare, die sigbare, die aanvaarbare teenoor die “unheimliche”. Freud se bekend term Das Unheimliche roer dus in die ondergrond. 

Die bundel bevat 'n vyftigtal bepeinsings of meditasies oor heiliges wat deur die Oos-Ortodokse kerk gekanoniseer is. Die digter verskaf ook endnote vir die leser. Die digter is ’n geordende priester in die Griekse Ortodokse kerk. Ons verneem ook dat hy die grade behaal het in die Teologie en Klassieke Tale, en ’n doktorsgraad by Wits verwerf het oor die digkuns van Horatius, Catallus en Tibullus. Hy kombineer tans die Ortodokse priesterskap in die bisdom van Johannesburg en Pretoria. Verder verneem ons dat hy ook bibliotekaris is.

Dit is 'n bundel wat sterk tot hierdie leser gespreek het om 'n verskeie redes. Die beskrywing van die meditatiewe en religieuse dimensie – soos in die verse van Sheila Cussons – is boeiend. En terselfdertyd kom 'n mens onder die indruk van die digter se óngelooflike tegniese beheer.

Die religieuse lewe bring hy hier onder woorde byvoorbeeld in die “Die Heilige Evangelis Lukas” (14) waar hy hom so tipeer:

maar sin ná sin bly jy immer die selfbeheersde stilis

met 'n die pragslot:

Lukas, kyk hoe tref die litotes en onderbeklemtoning,

sodat die gegewens des te meer uit die boekrolle spring.

Boonop is Van der Riet se verse in oortuigende sonnette verpak. En wanneer hierdie vorm oortuig, beweeg die gedig moeiteloos. 'n Swak sonnet staan uit soos 'n pap wiel.

Die klinkdig is 'n strikte vorm hetsy die Petrarcaanse (Italiaanse) of Shakesperiaanse (Engelse) vorm. In Engels is daar ook die Spenseriaanse-vorm. En vele afwykings bestaan; o.a. die gebreekte sonnet so meesterlik uitgevoer deur Johann de Lange. Hennie Aucamp het puik sonnette geskryf en dikwels is beoefenaars van die sonnet ook liefhebbers van die kwatryn. Opperman en Eybers byvoorbeeld, en die reeds genoemde Aucamp en De Lange.

Die beoefenaar gee sy of haar interpretasie van die vorm.

Die Italiaanse sonnet (met die oktaaf en tersine) het 'n keerpunt (volta). Die Engelse sonnet volg die abab cdcd efef gg-patroon met 'n verdeling tussen drie kwatryne en 'n sluitende koeplet. In Break blow burn, daardie verruklike studie wat in 2005 verskyn het, sonder Camille Paglia tereg die sonnetvorm uit as 'n gunsteling. Met twee van Shakespeare. 

Emosie word in so 'n vorm gekristalliseer, verduidelik sy. En dis die essensie van Van der Riet se gedigte – die emosie word in beheer gehou deur die vorm waarin hy dit giet.

Van der Riet dig oor vele heiliges in Griekeland, Kappadosië, Kiëf, Konstantinopel en ander plekke. “Die heilige Kassiani die gesangdigter” het geleef tussen 834 en 867 N.C. Van haar gesange word steeds vandag nog gebruik. Sy het die ikonoklasme teengestaan met die bekende woorde: “Ek haat swye wanneer dit tyd is om uitgesproke te wees.”

Hier lees ons:

vir jou wat jou veer so diep kon doop in die psige se ravyn,

om ons die maanlose nag van selfverwyt en berou te toon? (38)

Hierdie bundel het my geneem na Helen Gardner se se antologie A Book of Religious Verse (1972) en hoé religieuse gedigte 'n bepaalde leser opeis, en ook haar eweneens beroemde studie oor John Donne: The Divine Poems of John Donne (1952)^.. Gardner was immers 'n Anglikaan en haar studies oor T.S. Eliot is uitstaande.

Hier is 'n gedig:

Die Heilige Paisios van die Heilige Berg

Jy vlieg verder, swerfvalk van God,

op jag na die tergende, lokkende prooi

wat skuil op Sinai se kruin of straks in ’n grot

aan Athos se hange, Tuin van die Nasaretnooi.

Vir jou, Paisios, bring die visarend vis,

in jou hand soek Walid, die rooiborsie, kos;

by jou luier die wesel, skilpad, slang en akkedis.

Jy sweef hoog, malmok van die Gees,

omsirkel die pole van ons gefolterde eeu

tot in jou verste vlerkveer gevoelig waar hees

die krete opklink, verwees soos dié van ’n roek of meeu.

Jy skrop nes, soos ’n bospatrys of ’n kelkiewyn;

naglank waak jy – hoe roep die uil, hoe huil die vos –

tot die lig deur die donker wolk van ons wanhoop skyn.

Dit is 'n pragtige, aangrypende bundel. En uiters leersaam.

Hierdie bundel neem sy plek in langs groot religieuse digters in Afrikaans, onder meer W.E.G. Louw, N.P. van Wyk Louw (“Vier gebede by jaargetye in die Boland”), Sheila Cussons, I.L. de Villiers, T. T. Cloete. 'n Goeie balans tussen die konkrete en die abstrakte dimensies, opgevang in die die 14 reëls van die sonnet met sy metriese eise.

Dit word bemark as bepeinsinge of meditasies, maar dit sluit aan by die lang tradisie van die sonnet in alle tale. En hier is 'n moderne sonnet van een van my gunsteling-digters:

Sonnet

Afternoon sun on her back,

calm irregular slap

of water against a dock.

Thin pines clamber

over the hill’s top –

nothing to remember,

only the same lake

that keeps making the same

sounds under her cheek

and flashing the same color.

No one to say her name,

no need, no one to praise her,

only the lake’s voice — over

and over, to keep it before her.

Robert Pinsky

Jacobus van der Riet

(Hierdie resensie word geplaas met vriendelike vergunning van Fine Music Radio)

Interview | Fiona Zerbst - In Praise of Hotel Rooms | 2020

Fiona Zerbst - In Praise of Hotel Rooms and Other Poems. Dryad Press, 2020.

1. In Hotel Theory (2007) Wayne Koestenbaum reflects on the hotel room as a very specific space for writers. We think of Plath's movement in The Bell Jar from hotel room to asylum. Please explain your title: In praise of hotel rooms with reference to the programme verse:

In praise of hotel rooms

That hush behind curtains

you can’t describe later:

a hotel’s anonymous

shuffling of bodies, the cool, bland

surfaces lovely as rest homes:

fresh-paint complete.

I love oval tables,

blonde wood, deep-set lights;

bedspreads drawn back

like a fan’s tasteful opening. Scent

of corridors; acres

of sleep, like deep woods.

I harbour a vision

of animals grazing, at grass in the same

timid place, untroubled

by predators. These are the fields

of silence and pillows—

dream-sated, yielding to sheets.

Hotel rooms are peculiarly suited to writing poetry. One is suspended in time and space – one can rest without having to act, make decisions, or move around in the world. One can go within. In a sense, hotel rooms are little artificial pods of bliss. One can get lost in the “deep woods” of a hotel’s interior – one can be oneself without interruption (those ‘do not disturb’ signs are wonderful). 

At the same time, each poem in the collection is a hotel room of sorts – a place where various artificial conditions make up a world. 

2. There is a constant tension between the “homestead” and the foreign in your poetry. Comment.

As a poet, I find there is always a sense of longing tugging one away from the known to the unknown. Being a nomad, I have no sense of being ‘settled’ (I’ve lived in three provinces in the past ten years). I’ve been married to men from three different countries (Ukraine, Libya and Iraq), so there’s definitely a pull towards the ‘foreign’ in my life. I’ve never had the homemaking instinct, but I’m frequently nostalgic for my childhood, which is a home of sorts. I’m not sure that the kind of happy, settled home life many people have has ever been attainable (or indeed even desirable for me, in the final analysis). I’m too restless, and I need far too much space and silence. 

3. You write ecological poetry, for instance on the extinction of the Javan tiger. How do you view so-called ecological poetry?

Ecological concerns are increasingly urgent in the face of climate emergency. Elizabeth Kolbert’s book The Sixth Extinction: An Unnatural History and The Photo Ark by Joel Sartore both touched a nerve, and I decided I wanted to figure out how to write about extinction, and what it might mean to be the last of one’s kind (a thylacine, a Javan tiger, etc.). It’s true that about 99% of species on earth have died out – that’s more than five billion – but I wanted to introduce a personal element to those statistics. Perhaps we can’t do much about losing these wondrous creatures; but we can write about it. I was also drawn to photographs in particular, like the photograph of what is ostensibly the very last thylacine. Susan Sontag has written: “The effectiveness of photography’s statement of loss depends on its steadily enlarging the familiar iconography of mystery, mortality, transience.” 

4. Poetry is seen as the art of the present continuous, the iterative-durative. Please reflect on this with reference to the following poem:

Present continuous

Morning weeps. The dew is everywhere,

thick on leaf and petal. In the air,

tiny flies, newly hatched, are salad green

and sticky; wings attracting to their sheen

the morning’s handout of perpetual light,

its spit-wet, warm, intractable, slightest

radiance. Birds offer meaningless cries.

The night’s permitted language slowly dies

with brightness coming up. The day invades

the crevices of body, mind. These shades

of history’s continuous, afterthought past

are captured in photographs, hoping to last

beyond the hour and the purple of these

forever upturned morning glories.

Osip Mandelstam wrote: “Poetry is the plough that turns up time in such a way that the abyssal strata of time, its black earth, appear on the surface.” Some poems are, quite simply, about nothing more (or nothing less) than time – about what is always occurring (a bit like trauma). Poetry can heal the wounds of time, too – or simultaneously hurt and heal, as in Basho’s “Even in Kyoto – / Hearing the cuckoo's cry – / I long for Kyoto”. I think there’s something pathological about poetry; perhaps it’s that “noise of time” that Mandelstam refers to, which one has to pay attention to, or sit with discomfort. 

5. Why do you regards Raymond Carver as an important influence?

Three for Raymond Carver

I

Poems don’t matter that much

Poems don’t matter

that much. Language

hooks itself, a fish, to a stray line

caught on a rock, accidentally.

Look. Gutted because that line

was there in the first place,

taut, abandoned,

finished, messy, after the fact.

Poems. They only come

after you’ve tried living.

(...)

I discovered Carver’s poetry in my teens – actually, I heard the late Ron Smerczak read them at the Baxter Theatre, and they really came alive for me. He was a fly fisher and I attended to a fly fishing clinic when I lived in Pretoria. I became interested in fishing as a metaphor, and there’s obviously a long poetic tradition one can draw on in this regard – Carver, Seamus Heaney, Elizabeth Bishop. But I particularly like Carver’s overly blunt honesty, the frank way in which he faced his own shortcomings. I hope his work has influenced mine to some extent, though the influence may not be obvious. 

6. In “Song for body” writing is an intimate bodily function. Julia Kristeva in Desire in language stresses this and the Afrikaans poet D.J. Opperman maintained: “You write a poem with your whole body.”

For me, writing is frequently somatic, and the story of the body must be told. Often, through language, one comes to discover what it is that the body knows. It’s an interesting process (and yes, it is one of desire). 

7. In “Small” the loss of a parent is described. How do you see language? Belonging to the father or the mother?

I am not sure, but I think I am more “father sky” than “mother earth”. For me, language is about trying to return to the mother, I think (perhaps unsuccessfully). 

8. “To write is to cry ...” in “The Bay” is a complex eulogy for Stephen Watson, a poetic mentor. The poem is a palinode on his poems. Comment.

I think the poem is about the difficulty of the poetic métier: “One keeps on writing. God knows why…” And the speaker’s mentor appears as a shade, perhaps warning about what is to come (“where waves pour into themselves”). It’s probably a fairly grim poem, on reflection. 

9. “knuckling these pebbles of words ...” Do you think a poem should be concrete rather than abstract?

Yes, I strongly believe in the power of the concrete image. 

10. You have travelled to many foreign shores. Please explain the following poem:

The Pantanal

~ Matto Grosso, Brazil

The lilac sky of the Pantanal

invites you to remember.

Deer and jaguar meet in your mind,

a painting by Rousseau.

Water lilies like dinner plates.

Flash of crimson macaw.

The pantaneiro will take you

to the blooming interior wall

to see beyond your dreams.

Nightjar over the dark lake

drinks in the cries unchanged

since before the human dumb-show.

For some strange reason, I wrote about the Pantanal precisely because I’d never been there. It dwelt in my imagination. I’ve visited every other place I’ve written about in the book.

When I worked as a travel editor, I was given a choice – visit Argentina, or visit Brazil. I chose Argentina, but there’s a part of me that stills longs for Brazil (of course). In this poem, I imagine an ‘inner Pantanal’, a mythical place of timelessness (perhaps the beginning of time itself). It’s a world pre-dating the human “dumb-show”, a world before ecological devastation (and perhaps, also, a world before language). In a sense, it belongs with my poems about extinction, but there’s also a mythological or psychological dimension to it. 

11. Please share 2 of your favourite poems from your volume.

I find the images in “After Loss” very satisfying, for some reason. I also think “I Find No Solace” puts into words my philosophy about the world (such as it is). 

After loss

I look for you in threaded strings

of rivers, or the blast of wind

through rocks; the sober cloud that forms

and darkens so that angels can’t

descend. That line of stones and pines

radiating from crumbling clouds

reminds me of the day we spent

close to each other’s panting breath

along the path. In losing you,

I’ve lost whole tracts of land—unfenced

inheritance—and gained the darkness

of this day that presses in

like rain that blots the horseshoe bay.

All I hold is words and shells,

like fragments of the lonely moon

whose craters cannot fill themselves.

I find no solace

There is no tinsel in the soul.

This is a desperate, lonely time.

Poor folk don’t end up in the tales

of Russian writers and the snow

is bleak on the window, barely festive.

Europe slips on ice, and slides

on history’s darkness. Hunched birds

are motionless on a frozen river.

Immigrants walk beneath a shred

of moon. I haven’t the time to see

how this will end, or if these stones

will speak from ruins. On the whole,

I find no solace, even in lines

of other writers, but what is true

is the poetry of Greek tragedians,

who loved beauty as much as we do.

© Joan Hambidge