Gilbert Gibson - Die sin van die hut. Human &
Rousseau, 2017. ISBN-13: 9780798176934
Resensent: Joan Hambidge
Die sin van die hut is die vyfde digbundel van Gilbert Gibson wat
in 2005 gedebuteer het met Boomplaats. Hierna volg Kaplyn in
2007, oogensiklopedie in 2009, [vii] in 2013 en vry- in
2015. Hy is bekroon met die Proteaprys vir poësie en die Elisabeth Eybers-prys.
‘n ATKV-Woordveertjie en SALA is aan hom toegeken.
‘n Hut is ‘n skuilplek, ‘n
outydse huis; meer spesifiek: iets van Afrika. En hier begin ons alreeds met
die leesproses wat hierdie soort digkuns opeis: assosiasies, nadink, naspeur …
Die bundel se motto is van
Gaston Bachelard: "The house, from cellar to garret. The significance of
the hut.” Die huis kom telkens in verskillende vorme na vore in die bundel. Die
huis as simbool van die self, soos Jung en vele psigoanaliste meen. Bachelard,
‘n rasionalis en wetenskapsfilosoof, is bekend vir die epistemologiese breuk of
hindernis en sy invloed, o.a. op Jacques Derrida se siening van uitgestelde
betekenis of différance, is oorbekend. Die teks wat altyd aanspraak maak op die
buite-teks.
Bachelard La Poétique
de L’Espace( The Poetics of Space) uit 1958
en die filosoof F.J. Engelbrecht se studie oor die huis (die drempel) word dus
geaktiveer. Hoe die huis ook iets verraai van die self. Die vensters, die
deure, die kamers ...
Titels word tussen parenteses geplaas en twee verse, (luister)
en (kyk) (64 – 65) praat met mekaar. Intertekste is daar vele, soos Wallace
Stevens (10), en Emily Dickinson (77) o.a. Stevens se beroemde “Anecdote of the
jar”.
Behalwe vir die sterk
intertekstuale spel met ander digters, is daar eweneens self-verwysings wat aan
bod kom.
In die slotvers
"(bouval)" (78), word daar nommers langs elke reël geplaas en ja,
daar is 14. Dit speel dus met die struktuur van die sonnet. Die leser moet
voltooi en vrye assosiasie is hier aan die orde van die dag. Dit verwys ook na
die gedig getitel [14] wat in ‘n eerste weergawe so klink:
[14]
jou oë lê soos dooie
vullens bokant
jou wange na ‘n uitbraak
van perdesiekte
die wenkbroue daaroor die
kleur van brommers
in die son. soos klippe in
die veld
lê jou oë, en ‘n wind wat
die aanheg
van gras tot skaduwee roer,
waai deur jou mane.
jou oë dryf in die bloed
onder jou voorkop
die wimpers geril tot
inkennigheid
ek wil jou ribbe inval soos
runderpes, die lyf
infekteer en stilletjies
wegsluip voor die vlerkklap
van aasvoëls. ek neem jou
besit soos ‘n slaak
van verligting, jou oë ‘n
gestorwe graal:
jou keel is blinkvos
jou mond ‘n splinternuwe
saal
(ongepubliseerde verse, Versindaba), Oktober 2010.
Die leser herken die
liedjie “Blink vos perd” wat verïroniseer word as ‘n (dooie) Pegasus, dalk, en
‘n spel met die sonnetvorm.
So klink ‘n ander gedig:
(drumpel)
Soos ’n wang oor ’n mond.
Neem jy stelling in teen
die loopgrawe
van meubels wat oor die
drumpel
bal en klou om later die
res
van die huis met onrus te
vul.
Buite blaf die honde jou
hande talm oor my hande.
Jou koel vingers die natuur
van ’n leunstoel
wat uit die oorsprong
van kussings jou naels dof
laat flikker.
In jou oë blink die vloer
en kalm dink ek dan kalm
geen onnodige roering roer
Hierdie soort gedig loop
dan ook die gevaar om soms in vreemde assosiasies (dryfsand?) vas te val.
Soos:
Jou koel vingers die natuur
van ’n leunstoel
wat uit die oorsprong
van kussings jou naels dof laat
flikker.
Wanneer ‘n mens die gedig
met die voorafgaande gedig lees, snap jy die angs van ‘n paranoïese spreker
(dalk?) Of die veldslae van die liefde (dalk?) in “(dampskerm)” op bladsy 50.
Dis vir Gibson-aanhangers
en ook vir dosente wat hierdie soort intellektuele vers moet behandel. Die
leser wat die teks as scriptible (skryflik, her-skryf) eerder
as lisible (oop-lees) (in Roland Barthes se terme) benader.
In sy studie oor Seamus
Heaney (Methuen, 1982) skryf Blake Morrison oor die digter se
werkswyse: "Heaney is aware of the charge that there is perhaps something
unhealthy about this constant brooding on dead languages and cultures.”
Dieselfde geld hierdie bundel met sy tob en nadink oor taal, oor assosiasies
met die taal en sy kultuurgoed.
Dit is ‘n bundel wat die
bemoeienis met die digkuns as ‘n taal-konstruk vooropstel. Hermeneuties, slim,
uitdagend – vir sommige is die hart van die poësie uitgeruk. Vir hierdie leser
nié.
In die hut van die digkuns
is daar immers baie wonings …
Emily D. was die groot
beoefenaar van die parentese (dash); Wallace Stevens die maestro van die
semantiese geheim.
Ons sal wel vra wat hierdie
digter volgende gaan doen met sy taalspel.