Neels Jackson - Wit, Afrikaanse man. Cordis Trust, 2016.
Resensie: Joan Hambidge
’n Onafhanklike uitgewer is altyd ’n
belangrike teenstem waar digters wat vir die oomblik buite die modegiere of
voorskrifte van die kanon val (hetsy polities of esteties) ’n tuiste vind.
Dikwels word die alternatiewe ook hoofstroom, of dit verdwyn (soos Taurus of
Hond dalk nou). Cordis Trust vervul tans die funksie om voorsiening te maak vir
digters wat nie die lang waglys van die hoofstroom kan haal nie. Gawe gedigte
per bundel (selfs vyf) maak so ’n bundel onthoubaar.
Neels Jackson se Wit, Afrikaanse man neem standpunt in teen die sogenaamde
elitistiese gedig. Sy bundel is bedoel vir die intelligente leser wat hou van
’n toeganklike gedig wat iets oor die lewe sê. Hierom is daar ’n storie om die
gedigte te plaas om die gedig vir die leser te verduidelik. Aldus die
agterplat.
Inderdaad is daar dikwels lesers wat
“vervreemd” voel van moderne gedigte wat hulle uitsluit weens slim toespelings
of woordverwysings. Maar gaan kyk net hoe gewild is T.T. Cloete of hoe Breyten
Breytenbach selfs in sy latere bundels steeds ’n aanhang geniet onder lesers.
Met Jackson se perspektief oor die “wit,
Afrikaanse man” het die uwe vrede. ’n Gedig is goed indien dit die wêreld wat
dit in woorde aanbied, oortuig. En nie om die ideologie of persoonlike aanbod
nie. The Well Wrought Urn of De glanzende kiemcel kom hier ter
sprake.
Waar die bundel met ’n denkfout werk, is
dat die digter moet verduidelik hoe sy verse werk. ’n Goeie gedig, of dit nou
’n Karoo-sang of nonsensvers is, moet sonder ’n narratief of getuigskrif
oortuig of meesleur.
’n Handvol verse is op pad om iewers uit
te kom, soos “Solomon Mahlangu” (28) en die speelse limerieke (38). “Horlosies”
(41) is oulik. Maar die hele bundel word bederf deur die tierlantyntjies róndom
die vers. Goed dat die digter die haikoe of distigon beoefen, maar helaas nie
met sukses nie omdat die spesifieke vorm-eise nie nagekom word. Sillabes is by
laasgenoemde belangrik (gaan kyk maar na Eybers) en as daar ’n afwyking
plaasvind, moet dit deur die gedig werk.
En daardie bliksem van ’n rymnukker
pootjie ook van die verse. Net in die hand van ’n behendige oortuig dit, anders
haak die vers vas soos ’n kous wat leer. Of ’n CD wat vashaak.
Die aanpak van die ars poetica (onder
meer bladsye 42 tot 44) steek sleg af by bekende gedigte wat al met hierdie
beeldmateriaal gewroet het.
Die liefdesverse is intiem-persoonlik en
moes liefs net vir die geliefde se oë gebly het. Daar is ’n hele skat van
uitstekende liefdesverse in Afrikaans waarin rymwoorde soos spel/sel/hel net te
maklik raak.
Johann de Lange se klassieke vers oor
Ingrid Jonker word erken en die digter borduur voort op die vers en dit word ’n
pastiche. Niks meer nie.
Politiek kom dikwels aan bod: die
Grensoorlog, Mandela, Mbuli en Israel (“Kana”, 72). Ook reise en gebede tref
ons hier aan.
Soos die digter bely:
Daarom steek dié verse vas in strewe,
teken dit bloot die buitelyne van ’n
lewe.
En dit is die uiteindelike oordeel: te
veel buitelyn, te min fokus.