Ronelda S. Kamfer – Hammie (2016)

Ronelda S. Kamfer – Hammie. Kwela, 2016. ISBN 9780795707575

Resensent: Joan Hambidge

Hammie is ’n Kaapse woord vir “ma” of “moeder”. En hierdie bundel aktiveer ­Nancy Friday se My Mother My Self (1977) en hoe die vrou-as-digter (in die besonder) haar self posisioneer teen die moederfiguur.

In Afrikaans het veral Antjie Krog op ’n onrustige wyse hierdie verhouding met haar moeder, Dot Serfontein, gekarteer en ondersoek. Sylvia Plath se Letters Home: Corre­spond­ence 1950-1963 (1975), die verslag van ’n digter se briewe aan haar moeder, word ook in herinnering gebring.

In die gedig “Vetste vlieë” speel Kamfer klaar met die “nuwe breed” van feministe wat volgens haar “amper altyd kak dom” is.

Kom ons praat sommer padlangs. Hierdie bundel is stérk en tref jou tussen die oë: oor die vreeslose ondersoek van familiegeweld, haat (oor apartheid), die ónbereidwilligheid om te vergewe (en vergeet), die uitskryf van maatskaplike ellende, genderpolitiek en geweld op alle vlakke.

Die gedig word selfs ’n ruimte waar die emosionele geweld opstu en jou as leser saamsleep. 

Die gedig word ’n soort “mission impossible”. En tog is daar weerlose verse soos hierdie een op bladsy 41:

Koud

die tweede dag

het ons gesit en wag

my hand op haar hand

alleen in die donker

Kamfer was verpleegster en hierdie werk word ook hier onder die loep geneem.

Die moeder se siekte en besoeke aan die “ICU” word oopgeskryf (“Nathan”) en die moeder se “troupanne” word later verpand vir kos. Wanneer die moeder sterf, hoop sy dat sy nie tot rus kom nie, maar sal bly haat:

Onrus

ek hoop sy rus

nie in vrede nie

ek hoop sy haat

waar sy is

In hierdie bundel word die emosionele reaksie op die moeder se siekte – met skerp aanduidings dat dit deur uitbuiting veroorsaak is – en die uiteindelike besoeke aan die hospitaal ontgin.

Ronelda word vir die ma “Neldie”; en as Allisen, die suster, iets sou oorkom, sal sy haar vrekmaak (“Wees lief vir mekaar, kyk agter haar, Neldie, sy is jou suster . . .”). In “Volkspele” word wit skryftydgenote uitgehaal: hul depressies en wedersydse hatigheid. Altyd die kompromislose, onvergewensgesinde waarnemer; immer woedend en in die gedig “Slapende honde” weier sy volstrek om die Jonker/Krog/Bukowski-rolmodel te wees:

gelukkig het ek

hulle nie geglo nie

omdat ek weet

hoe mense is

hulle is kak

hulle hou van ’n vrou

in pyn

hulle hou van ’n dronk suicidal

teef

met genoeg suicide

vir hulle om op af te jerk

en genoeg teef om te admire

’n Mens kan jou voorstel hoe my resensie eweneens versnipper sal word met ’n hoonlag en ’n gevoel van wat weet jy van my situasie.

Noudat slapende honde (die debuut uit 2011) het juis indertyd getref weens die besegging van al die genoemde ellendes van ’n onregverdige bestel.

Sy spreek benewens die ontslape moederfiguur haar partner Nathan Trantraal aan. ’n Mens lees ook figure soos Krog en Annemarié van Niekerk raak. Trouens, ’n mens sou ’n vergelykende studie kon doen oor hoe haar gedigte met Trantraal in gesprek tree.

Dit is ’n kompromislose bundel en een wat nie doekies omdraai nie. Die bundel verraai diep emosionele wonde. ’n Mens lees met groot pyn die woorde van die moeder: “Ronelda, jy is my kind en jy bly my kind tot die dag wanneer die maan ’n ander naam kry.” – Gertruida Kamfer /Hammie, November 1999, Stratford Green, Eersterivier.

Hammie is ’n sterk bundel en een wat Kamfer se reputasie gestand doen ná die effense insinking van die tweede. Dit is nie “mooi” verse nie, maar is bloedige, aanvallende verse.

En ons weet mos dat woede ook pyn is, omdat dit ’n groot stuk magteloosheid dra. Die gedig op die agterplat som dit op: Die glasstukkies is onder die vel begrawe.