Fopspeen Moving Pictures - Filmverse (DVD). ATKV, 2014
Resensent: Joan Hambidge.
Om ’n gedig te lees (en te
verstaan) werk met besonder intieme assosiasies.
Nie twee persone sal ’n gedig
dieselfde vertolk nie en die dieper assosiasies wat ’n gedig by ’n mens oproep,
is uiteindelik uiters privaat en intiem.
Hierom is die “vertaling” van ’n
gedig in beeldvorm waarskynlik nogal “gevaarlik”. Jy betree die heilige arena
van iemand se private vertolking en begrip.
Tog is dit wonderlik om te
luister hoe ’n digter sy of haar eie werk voordra. In dié produksie is daar
stemme van digters – onder andere Ingrid Jonker, Adam Small en Breyten
Breytenbach.
Hoe anders klink ’n gedig nie
wanneer die digter dit self lees nie. Sylvia Plath se kil, emosielose stem laat
jou haar verse opnuut ervaar as die werk van ’n diep gekwelde mens. Hoe mooi
lees Antjie Krog tog nie. Daar is ook digters wat nie kan voordra nie en eerder
van die podium moet afbly.
Wilma Stockenström is hier in
haar bekende “Die skedel lag al huil die gesig” aanwesig. Hier was Crowther
Lindeque die regisseur. (In my gemoed hoor ek Wilma self voordra.)
Ons vind ’n huwelik tussen
kunstenaar (soos Michele Nigrini) wat Lina Spies se pragtige gedig “Finis”
vertolk in beelde en Anna-Mart van der Merwe wat dit voordra in haar ryk,
gemoduleerde dog nie-aansitterige stem. (Onthou tog hoe het ons almal gelag vir
dramatiese vertolkings van Anna Neethling-Pohl. O die DANS van ons
SUSTER . . .)
Dat die digkuns helaas ’n
persoonlike weergawe is en bly, word goed gedemonstreer deur Diek Grobler wat
agter ’n lessenaar inskuif (in ’n tronk) en Breytenbach “speel”. Sy beelde word
dan verder vertolk deur Breytenbach se praat-singstem.
“Vroegherfs” (Louw),
“Bitterbessie dagbreek” (Jonker), “Finis” (Spies), “What abou de lô” (Small)
is van die bekendste en mees gekanoniseerde gedigte wat hier vertolk word.
Jonger digters soos Danie Marais en Loftus Marais word ook opgeneem, met
eersgenoemde se ontroerende “Jy vra my hoe my eerste soen was” en van
laasgenoemde die snaakse, aweregse ars poetica “Belydenis van ’n
studentedigter”.
Ronelda Kamfer se “ ’n Gewone
blou Maandagoggend” word nog grimmiger met die tekeninge daaromheen: moord en
doodslag, ’n skoolkind se miskraam, ellende en die dood wat om die draai loer,
bewys watter sterk digter sy is. Die verwysing na Dylan Thomas se amper geykte
gedig oor die dood word hier met nuwe krag gelaai. So iewers tussen haar gedig,
die assosiasies met geweld op die Kaapse Vlakte en “do not go gentle into that
good night”, sien ons ’n kunstenaar se vertolking, uitstekend gedoen deur Naomi
van Niekerk en Arnaud van Vliet.
Omdat ek tans Gert Vlok Nel
doseer, het ek geweldig aanklank gevind by “Timotei Shampoo” “gespeel” deur
Janhendrik Burger en Berdene du Toit, gelees deur Erik Holm.
Jammer dat daar verwysings na
Groot Verseboek gegee word eerder as na die oorspronklike bundels, soos by
Louw.
Persoonlik het ek nie van
hierdie weergawe van “Vroegherfs” gehou nie. Die gebedsaspek word hier nie na
behore begryp nie en dit word eerder gelees as ’n vers oor transformasie.
Tog is daar weer iets soos
“Visioen van ’n lessenaar” waar die kunstenaars verduidelik hoe hulle
Bic-penne moes neem en buig vir hierdie produksie! Veertig penne is gesmelt en
gevorm om ’n dansende pen te animeer. Ons wonder hoeveel keer het Krog op daai
tikmasjien haar woede uitbasuin?
Sunieda Kelber en Fabian Wargau
vang iets van hierdie tegelykertydsaspek van lyf en skryf op, terwyl die
vertolking van “Bitterbessie dagbreek” deur Dewald en Roger van der Merwe deur
die piekselisasie die stotterende aspek opvang en hiermee, volgens hul eie
belydenis, die gevangeskap van die digter voorstel.
Hoe maak ’n mens met ’n
animasiefliek waar jy net die gedig sien? Hoe verskil dit van die een waar jy
die digter self hoor voorlees? Sou dit ’n verskil gemaak het as ons Krog gehoor
het?
Animasie is inderdaad bewegende
kuns oftewel visuele digkuns. Grobler, die ATKV (by name Nita Grové), en al die
ander deelnemers en kunstenaars het iets wonderbaarliks en onthoubaars geskep.
Mense lees gedigte, en
liefhebbers sal hierdie produksie geniet. En kyk mooi na daardie gedig wat
stemloos oorgedra word . . .
Bestel die DVD by Hannelie van
Schalkwyk, 011 919 9012, e-pos: hanneliev@atkv.org.za.
(Hierdie resensie word met vriendelike vergunnning van Rapport geplaas)