Elisa Galgut - The
Attribute of Poetry. Modjaji Books, 2015. ISBN 978 1 928215 02 8
Resensent: Joan Hambidge
I
Elisa Galgut is ‘n dosent in filosofie aan die UK. In
die begeleidende nota vooraf verduidelik sy die filosoof Spinoza se siening oor
die natuur en die tydruimtelike universum se wette. Aan die Natuur het Spinoza
oneindige aspekte toegeken; aan die mens slegs twee, te wete ekstensie (die
liggaamlike) en die attribuut van denke (ons gedagtes, ons “mind”). Dalk
beweeg die digkuns buite om hierdie beperkinge heen, meen die digter. Dat
dit dalk een van daardie oneindige attribute van die Natuur is wat ons die
geleentheid bied om na te dink oor ons lewens.
En dit is dan presies wat hierdie lieflike debuut doen.
Dit gaan verby die digotomie tussen die lyflike en die denkwêreld. Dit beweeg
in die wêreld van die droom, die fantasie, die mitologiese, begeerte, pyn, liefdesverdriet, die
dood.
Elke gedig aktiveer en daag die grense van betekenis
uit. Hoe ons met filosofiese sekerhede iets kan weet of verstaan en hoe die
gedig met sy epifaniese oomblik elke sekerheid kan uitwis. En nuwe insig kan
bied. Verskeie teoretici wat al gskryf het oor digterlike inspirasie en die
skryfproses (Julia Kristeva se die chora-gedagte of Jung se argetipes) is weliswaar
eensgesind oor een kwessie: die digterlike proses wat sig in woorde
manifesteer, kan dikwels nie finaal onder woorde gebring word nie.
II
In hierdie genoeglike debuut word filosofiese konsepte
nooit ‘n belemmering vir die digproses nie. Die bundel sluit met ‘n toespeling
op Wallace Stevens se digkuns, daardie groot modernis, versekeringsmakelaar en
digter, wat in sy sterk verse die paradokse van menswees kon versoen. En altyd
bewus was Wallace Stevens van die gewoonheid van ‘n aand in New Haven wat hy op
‘n uiters on-gewone manier kon beskryf.” Not ideas about the thing but the
thing itself …” skryf hy immers in ‘n gedig. [1]
In Galgut se slotvers – wat die bundeltitel dra – is
daar dus sleutels na haar spesifieke wyse van omgaan met die digterlike
onderwerp.
“A chorister
whose C preceded the choir”, skryf Stevens. En dit is presies wat
hierdie bundel op verskeie manier doen. Die onnoembare, die onverwoordbare word
telkens op ‘n verrassende manier aan bod gebring. “Not a love Poem” (34)
beskryf hoe die spreker gelos word.
But loss lies beyond any speaking of it
‘Fuck' will
do nicely. (34)
Die gedig representeer die verlies. Die ikonisiteit van
die eerste paar reëls stel die ontreddering voor. En dan die effek op die
liggaamlike, die skryf van ‘n gedig oor hierdie proses en die lees daarvan in
ander se gedigte … met die besef dat die proses buite woorde lê, en hierom sal
die vloekwoord genoeg wees. En ironies genoeg het die inhoud van die woord iets
anders behels tydens die verhouding.
III
Dit is 'n bundel wat sterk staan in die teken van
verlies en herinneringe aan 'n jeug. Aangrypend is die besoek aan 'n hospitaal
en meer spesifiek 'n kankersaal wat die purgatorium aktiveer. Die herinnering
aan 'n afgestorwe moeder is so helder beskryf in twee treursange: die eerste
gebeur in 'n droom, die ander is die besef dat die moeder vir altyd weg is en
begrawe is tydens die spreker se afwesigheid. Hierdie twee in memoriam-verse is
uitstaande (22, 23). Daar word op verskillende maniere gekyk na "the space
that loss created" (15) of die "vocabularies of grief" (20).
"The Tyranny of the Past" (20) is gewoon 'n gedig wat daardie pynlike
verwerking van die dood van 'n geliefde of kennis akuut verwoord: "since
the dead cannot forgive ..." en al die rituele van die verwerkingsproses
uitstal.
Filosofiese besinning, die TRC, die holokaust word
onder die loep geneem - telkens met 'n verrassende blik of wending. Eurydice
praat nou terug ("Eurydice and the TRC", 13).
Maar nie alles is net pynlik of loodswaar nie. Die
digter het ook die vermoë om speels met die muse te gesels:
My muse
Likes cupcakes and coffee,
Hates chamomile tea.
Is not crazy about fiction,
But adores poetry ... (32)
Die muse is "resigned and amused" en die
skryfproses word al spelende aan die leser voorgestel.
In "The Accuracy of Letters" (35) word die
binneskap/buiteskap van die gedig vergestalt aan die hand van Wallace Stevens
se bekende artikel opgeneem in The
Necessary Angel: Essays on Reality and Imagination en hoe die digter moet
soek na die woord wat die realiteit presies kan opvang. Woorde wat deursigtig
en duister is terselfdertyd. Hierdie bundel het my dan ook weer teruggeneem na
Stevens se digkuns en sy filosofie van en oor die digkuns. Vir die virtuele
stapper kan die roete wat Stevens gevolg het van sy huis tot sy kantoor gevolg
word op die internet.
'n Skitterende beelddig is "Humphrey Bogart's
Cigarette" (31) waar die rook van 'n sigaret gelaai word met vele
subtekste: begeerte, identiteit, en, die sterk verbintenis tussen die twee
akteurs: Lauren Bacall en Bogart. Hy het haar weliswaar 'n sterk persona gegee
- en sy was selfs ná sy dood steeds aan hom verknog en deur hom gedefinieer.
'n Ander goeie beelddig handel oor "Helen
Martins" (37) waar Martins se kunswerke as kinders gesien word. Weliswaar
van klip en dus doof ...
Vir die speurende leser is daar verwysings na
Wittgenstein, Moore, Oscar Wilde, en ander skrywers en filosowe. Derrida se
absence/presence-beginsel is ook hier te vinde: die afwesigheid wat juis deur
die skryfproses negeer word. Ek lees hierdie kontinentale filosofoof hier in,
natuurlik.
IV
Met min woorde, maar met ryk suggestie en toespelings
lewer hierdie debuut 'n belangrike bydrae tot die digkuns. Veral die fyn balans
tussen filosofie en lewenservaring getuig van 'n sterk digterlike beheer.
Inderdaad gee sy ons 'n nuwe blik op die werklikheid.
________________
Not Ideas About the Thing
but the Thing Itself
Wallace Stevens
At the earliest ending of winter,
In March, a scrawny cry from outside
Seemed like a sound in his mind.
He knew that he heard it,
A bird’s cry at daylight or before,
In the early March wind
The sun was rising at six,
No longer a battered panache above snow . . .
It would have been outside.
It was not from the vast ventriloquism
Of sleep’s faded papier mâché . . .
The sun was coming from outside.
That scrawny cry—it was
A chorister whose C preceded the choir.
It was part of the colossal sun,
Surrounded by its choral rings,
Still far away. It was like
A new knowledge of reality.