die sterre sal ek vir jou snuit
soos advent-kerse
& met was skryf ek verse
– Johann
de Lange
Presies wanneer word ‘n uiting ‘n
gedig? Johann de Lange stuur op ‘n aand hierdie gedig in drie sms’e aan my. So
word die drie boodskappe ‘n gedig, ‘n mini-vers as ‘n mens dit saamsnoer.
T.T. Cloete het by geleentheid in Literator uitgebreid geskryf oor N.P.
van Wyk Louw se kort gedig in ‘n artikel getiteld “Een gedig is meer as een”
dat akkers op die sinkdak val
en vye op die ringmuur breek
Hierdie klein vers uit Klipwerk analiseer hy op ‘n besondere
wyse.
Hierdie e-pos-gedig van De Lange is
gestuur op die 7e Desember en die advent dui op die voorbereiding vir Kersfees
met die viering van Jesus Christus se geboorte. Adventus (latyn) beteken letterlik aanbreek.
Reël 1 die sterre sal ek vir jou
snuit
Reël 2 soos advent-kerse
Reël 3 & met was skryf ek verse
Die sterre sal die spreker vir die
jy, ‘n aangesprokene, dooddruk soos advent-kerse. Uit hierdie proses sal die
was van die kerse gebruik word om verse te skryf. Die kerse word vergelyk met
die sterre, die uitspansel (die metafisiese?). Advent representreer die
religieuse dimensie en die geboorte van Jesus wat ons Westerse tyd bepaal.
Jesus impliseer ook verlossing vir die Christelike mens. Dus teenoor die
uitspansel (sterre) wat tydloos is, is daar advent wat in ‘n spesifieke tyd gesitueer
is:
Advent is the beginning of the
Western liturgical year and commences on Advent Sunday.
At least in the Roman Catholic, Anglican,
Lutheran,
Moravian,
Presbyterian
and Methodist
calendars, Advent starts on the fourth Sunday before December 25, which is the
Sunday between November 27 and December 3 inclusive (Advent - Wikipedia, thefree encyclopedia), Besoek 8 Desember 2014).
Uit hierdie twee opposisies, te wete,
tydloos teenoor tyd, word verse geskryf. Daar is drie dimensies aanwesig in
hierdie gedig: tydloos (ewig); religieuse belewenis en die viering van Kersfees
wat ‘n spesifsieke tyd impliseer; skryf (stolling; durend; iteratief-duratief)
en die digter versend hierdie boodskap in drie verskillende e-posse laatnag en
hierdie leser plaas dit dan saam en maak hiervan één gedig. Die digter verjaar
ook in Desember.
Cloete wys in sy artikel hoe die
onvoltooide gedig met "oop plekke" werk en dat sulke kort gedigte met
vermenigvuldigingsplekke geskryf is. Die afwesigheid van leestekens gee
uiteraard ook meervuldige interpretasies aan die gedig.
Soos Cloete dit stel: “Deur die
afwesigheid van leestekens en sekere hoofletters kan Boerneef se gedig
vermenigvuldig word. Nou kan ons as lesers hoofletters en leestekens inlees.
Goeie gedigte sê immers nooit alles nie.”
Hy verwys na hierdie vers van
Boerneef:
Waar skuil ek teen die son se steek
op hierdie Krovlak sonder bome
is dit net opgeefsel en brand
of panne blink van klip en sand
In sy analise van Louw se gedig lees
hy etlike betekenisse en opposisies in, onder andere ook die opposisie tussen
lewe en dood.
Hy skryf: “‘n Gedig is ‘repetitive
form,’ korrespondensie met variasie, soos in die musiek; dink aan Mozart se
sonates, of nog opvallender, Ravel se Bolero. Daarom is die kleinste moontlike
gedig ‘n gedig van twee verse. Van Wyk Louw het in Nuwe Verse so ‘n klein, maar vol en ryk gedig van net twee verse
geskryf (die eerste gedig in die Klipwerk-reeks)
met ‘n begin en einde wat sintakties aan albei kante oop is; iets ontbreek aan
albei kante:
dat akkers op die sinkdak val
en vye op die ringmuur breek
Albei verse het presies net ses
woorde. Ons kan die ‘en’ waarmee vers 2 begin, vervang met ‘dat’ sonder dat ons
die gedig aantas. Ons kan die ses woorde (dieselfde aantal sillabes) van elke
vers vertikaal onder mekaar plaas. Dan is daar duidelike korrespondensie met
variasie, én daar is groei in die gang van die gedig".
Akkers wat staan vir durend (ook vir
die dood) teenoor vye wat seksualiteit aktiveer.
Cloete se uitmuntende analises het my
geïnspireer om hierdie vers van De Lange saam te plaas en te interpreteer:
die sterre sal ek vir jou snuit
soos advent-kerse
& met was skryf ek verse
‘n Toevallige laatnag-boodskappe (in
drievoud) word ‘n ars poëtica met die slotreël wat suggereer dat die
skryfproses heling bring. En dat daar met advent tog verlossing en hoop
opgesluit is vir die spreker ...
‘n Private sms word in ‘n nuwe
konteks ‘n gedig.
Joan Hambidge