Rachelle Greeff. Palazzo van die laaste dans. Kwela, 2006. ISBN 0 7957 02361.
Resensent: Joan Hambidge
‘n Merkwaardige greep op kortkuns. Dit
is wat die agterblad opsom oor Rachelle Greef se merkwaardige talent as
kortverhaalskrywer. Wanneer ‘n mens onder andere dink aan Die rugkant van die bruid is die helder metaforiese krag van die
verhale opvallend. Asof die verteller met een bliksemskig ‘n oomblik opvang.
Die vrou – ongelukkig getroud en onrustig oor haar man – wat die rugkant van
die bruid sien en besef wat alles gebeur
tussen die huwelikseremonie en die belewing van die eggenoot wat op
ontnugtering uitgeloop het.
Die verhale van Greeff ondersoek dikwels
die gefnuikte begeerte en hierom is die aanhaling uit Auden se “Death’s Echo”
so tersaaklik:
“The desires of the heart are as crooked
as corkscrews”.
Haar jongste bundel Palazzo van die laaste dans word gepubliseer deur Kwela en het twee
louwarm resensies ontvang: een in Insig wat onbehendig was en een in Rapport
wat ten beste as ‘n mislesing beskryf kan word.
In die openingsverhaal “Leo” word ‘n
komplekse analise van verlore liefde, versugting, vermeende vaderskap en
identiteit. In die tweede verhaal “Blues vir ‘n roosbuurt” word dit waarin
Greeff uitmunt, te wete die nostalgie, ontgin wat uitloop in die slot: "En hoe
verder jy gaan, hoe nader wentel jy aan – en dis al troos, al magic – die slot
wat nie jy nie, maar die storie self skryf" (p. 44). Hiermee aktiveer sy ‘n
uitspraak van Van Wyk Louw dat slotte dan ook as sleutels gelees moet word en
vele van die verhale se slotte is belangrike sleutels waarmee die verhaal
oopgemaak moet word.
J. Hillis Miller het beweer dat ‘n mens
kan praat van “Reading as eating” en dat jy ‘n teks moet benader asof jy ‘n
uitgebreide spyskaart voor jou het met voorgeregte, hoofgeregte en uiteindelik
nageregte om uit te kies. By Rachelle Greeff sou ‘n mens die dans-metafoor kon
gebruik. Die tekste dans op ‘n vernuftige manier in op mekaar. Die verwysing na
die wêreld van George Balanchine, ballettonele en die eise wat dit stel aan die
liggaam en gees word gesinkopeer in die sterk, allamagtige slotverhaal: "Maar
net ‘n kat” waarin die Indiese spiritualiteit gebruik word as andersoortige
dansmetafoor. Die soeke na stilte en spiritualiteit.
Die openings- en
slotverhale sluit goed om die ander mundane verhale: in die eerste verhaal word
daar met die parapsigologiese kontak gemaak, met die besoek van ‘n geliefde uit
die dood. In die slotverhaal is daar deur middel van joga en die ontmoeting met
‘n yogi, Jafar, ‘n inbeweeg in die domein van die oer-spirituele. Die
verhouding tussen ‘n man en vrou word vernuftig ver-beeld en verkonkretiseer in
die verhouding met hul honde en katte. Die uitdrukking soos kat en hond baklei
word hier só briljant uitgewerk dat die leser dikwels na die asem snak. Die
liefde, eers oorrompelend wat later met regulasies en afstand beheer word en
die wete dat geen mens ‘n ander se pyn of stiltes kan begryp nie, word hier
verbeeld. Die ou hond se verhouding met háár kleintjies – waarvan sy ‘n paar
verslind by geboorte – en ‘n oorlewende reun wat later die kat vermorsel, is
hiér metafore vir die psigiese prosesse wat sig in die vrou uitspeel. Haar
soeke na stilte en begrip word in jukstaposisie geplaas met die geweld om haar.
En die wete dat sy ‘n lewe hier moet uitbeitel.
Greeff is ‘n gerekende rubriekskrywer,
onderhoudvoerder en artikelskrywer. Die lot van die skrywer wat om den brode
moet skryf word ook aangespreek. Watter invloed het dit nie alles op die
kreatiewe gees nie?
Om te skryf vir Visi oor interieur-sake
of ‘n onderhoud te doen met ‘n bekende figuur kompromitteer die kreatiewe mens.
Tog kan dit nie anders nie. In hierdie populistiese tekste word daar dikwels
(ironies genoeg) stof gevind vir verhale (“Magenta, onverwags”) en die skrywer
bely dat daardie eerste notasies getrek word vir die “dans van die afloerder,
inkyker, aandikker”(p. 140).
Dit is immers wat die skryfproses is: om
uit die prekêre en efemere ‘n stuk vertelling te maak wat bó die banale en die
alledaagse uitstyg.
Kan die danser van die dans geskei word?
om Yeats se vraag te vra.
Die aanhaling uit W.H. Auden en die
toepaslike dansende metafore beklemtoon dat die verskillende vroue-vertellers,
-waarnemers uit verskillende windrigtings van die self spruit. Vir die
feministiese leser sal hier veel te lese wees oor die rol van die moderne vrou
en haar agentskap.
“Indifference to everything except your
canvas” is ‘n skrywersmanifesto oor die skrywer as gekweste dief wat deur die
samelewing as ab-normaal gesien word.
In hierdie verhaal word deur verskillende
klankgrense gebreek.
Dit is ‘n versameling verhale waarin
moderne kwessies soos die invloed van Prozac, dwelms, ontnugtering en ander
grensgebiede van die psige ontgin word.
Vir my persoonlik was die eerste storie
en die slotverhaal twee uitstaande stukke kortkuns. ‘n Resensie kan nie reg
geskied aan al die ingebedde intertekste in hierdie verhale nie. ‘n Mens sou
onder andere nog meer wou skryf oor die verwysing na Jane Campion, die
filmmaker van The Piano, waarin die
stomheid van Ada – vertolk deur Holly Hunter -
in jukstaposisie geplaas word met die musiek wat sy maak. Op dieselfde
wyse ontstaan die skryfproses uit die psige se chaos, pyn, onvermoëns om direk
te kan artikuleer wat ons voel, dink, droom.
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Volksblad geplaas.]