P.J. Haasbroek. Die ander
vennoot. Human &
Rousseau, 2009. ISBN 978 0 7981
5041 5.
Resensent: Joan
Hambidge
Op pad terug van
Johannesburg sit ek langs Germiena Groenblaar, die bekende feminis. Sy lees
P.J. Haasbroek se Die ander vennoot.
Ek is sopas
klaar daarmee.
“Wat dink jy
hiervan?”, vra sy.
“Haasbroek se
boek val in drie dele uiteen. Anders as
Patrick White se The solid mandala. Die storie van Herklaas Pretorius en John
Heckrodt, in die ou Suidwes. Stories oor ‘n beesplaas, mooi beskrywings van die
natuur, ‘n ametismyn en safaris. Dan ‘n beskrywing van die ”struggle”-jare en
hulle entrepreneurskap. En ‘n blik op geweld en swart ekonomiese bemagtiging.”
“Ja,” sê
Germiena,” die man kan die natuur raak beskryf. Hy weet kennelik baie van die
veld. Maar vaderland, moet ons lees van presies hoe hy sy karakter van ‘n
sweetpak laat ontslae raak en ‘n vrou bydam? Of
hoe ‘n hings ‘n merrie bestyg?”
“Kyk, Germiena.
As ons Antjie Krog en ander vroue se lyflike details mag beleef, kan ons
sekerlik ook die macho-blik verduur, nie waar nie?”
“Ja, die
maskuliene-aanslag het waarskynlik sy plek in die letterkunde, maar wil ek lees
van ‘die verpleegster met die tollende tiete’, soos John ‘n vrou noem op bladsy
222? Of die manlike geslagsorgaan as ‘n soldaat ervaar?”
Ons
sitplekgordels is nou al vas.
“Germiena, ek
hoor jou. Maar dis hoe sulke karakters dink en praat. Kyk byvoorbeeld na die
feit dat die karakter as Pretorius droom van Martia en nie as Herklaas nie. Dis
‘n boek vir die manne dié. Jy sien dit in vele vinjette: die braai van ‘n
koedoefillet op gloeiende kole. Met ‘n dik sny bruinbrood en botter smaak dit
vir hom lekkerder as enige biefstuk in ‘n snobrestaurant in Pretoria. Daar word
baie gesmul en brandewyn gedrink in hierdie boek.”
“Ja. En die
manlike blik op die vrou in die gimnasium. Ons het beslis ‘n ‘male gaze’ hier.”
“Dis ‘n boek wat
kommentaar lewer op geldmaak: ek dink jy moet dit lees saam met
Carel van der
Merwe se Geldwolf / Shark en Jaco Kirsten se Om na ‘n wit plafon te staar. Dan
kry ‘n beter prentjie op ekonomie en die kommentaar op swart bemagtiging wat
die roman wil maak, Germiena.”
“Ja, die
negatiewe kommentaar op Tswane in die derde afdeling bevestig dit. Plaasmoorde.
Geweld. Gierigheid. Diefstalle.”
“Haasbroek was
op sy dag ekonoom, jy sien. Maar hy is ook ‘n closet digter. Sy Heupvuur, ‘n kortverhaalbundel, werk met kragtige
metafore.”
“Wat probeer jy
sê, dat hy eerder kortverhale moet skryf?”
“Daar was al
drie romans vantevore. Hy het ‘n langasem. Dit gaan eerder of die tema van die
politiek en ekonomie vir die leser boeiend is. Soos verkies jy Moby Dick bo
Fear of flying.” Die lugwaardin bedien koffie. Dis nog te vroeg vir
polisiekoffie.
“En is daar
intertekste?”
“O ja vele.
Herakles, die seun van Zeus, wat deur koning Euristheus twaalf onmoontlike take
opgelê is. En jy as leser moet dan hierdie verwysingsknoop maak en besef
Herakles speel in op Herklaas. En daar is toespelings op James Bond, jy weet.
Diamante wat gesteel word deur ‘n boef. Martia verwys na “Oktobermaand, die
mooiste aand”’. Gaan kyk net wat alles gebeur op bladsy 304. Dorslandtrekkers.
My boek sit vol donkie-ore.”
“En die Moldau
wat soos ‘n rivier vloei – wat weer inspeel op die Kunene en die Gariep.”
“Germiena, wat
maak jy van die slot? Dit is oop, verskillende interpretasies is hier
moontlik.”
“Ek het iewers
gelees dit het die AfrikanerBond-prys gewen.”
“Dit is die 300
jaar Africander-prys. Die skrywer het glo verkies om dit nie op die agterblad
te vermeld nie.”
“Hoekom nie?”
“Glo om polities
gevoelige lesers nie af te skrik nie, Germiena.”
“Ja, wat ‘n
karakter sê – ek dink aan die raspejoratief van ‘n karakter in ‘n toilet – kan
seker nie op ‘n outeur se rekening gesit word nie. Of kan dit?”
“Germiena, gun
elke diertjie syn ou plesiertjie. Die werklike skrywer skep karakters hier wat
hul blik gee op die oorgang van die ou Suid-Afrika na die nuwe Suid-Afrika.
Van Suidwes na
Namibië.”
“Ken jy die
woorde van die Suidwes-lied?”
“Germiena, ons
gaan binnekort land.”
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]