Mmatshilo Motsei.
The Kanga and the Kangaroo Court. Reflections
on the Rape Trial of Jacob Zuma. Jacana, 2007. IBSN 978 1 77 009 2556.
Resensent: Joan Hambidge
Daar is
waarskynlik min sake waaroor daar soveel emosionaliteit opgewerk word as
verkragting. Wat is verkragting presies? Wanneer word ‘n nee ‘n ja? “No means yes” staan daar op ‘n graffito by
die ingang van die UK. Mag jy toestemming op nommer 99 weier? Mag jy die
volgende dag ‘n konstruk van verkragting op ‘n gryserige interaksie plaas omdat
jy skaam / ongelukkig / verneder / kwaad vir jouself is?
Verkragting en aborsie. Twee emosionele
onderwerpe waaroor ‘n mens lank kan praat en teoretiseer. Die primordiale
verkragtingsverhaal staan natuurlik in Rooi Kappie opgeteken – wat nie na haar
Moeder geluister het nie en deur die Wolf
mislei word. Hélène Cixous het insigryk oor die vrou se “dekapitasie”
geskryf en Camille Paglia is uiters vokaal oor die onderwerp: wanneer jy met
die donker drifte van die seksuele omgaan, beweeg jy op gevaarlike grond en
moet jy die gevolge van jou dade dra.
Ons het almal
Jacob Zuma se verhoor gevolg: in die pers met ‘n joernalistieke verhoor, in
feministiese analises daarvan en in Zapiro se skitterende cartoons van sy
stort-episode à la Pontius Pilatus. In welke mate het die media se intrede die
regsuitspraak oor hom geswaai?
Kwezi se dapper
daad om ‘n klag van verkragting teen die toenmalige Vise-President, Jacob Zuma,
te lê word deur Motsei bespreek. Boonop, soos ons almal weet, ‘n uiters gewilde
man onder sy mense.
Dit is ‘n hoogs
emosionele boek wat o.a. vir die leser daarop attent maak dat hy binne die
Afrika-tradisie ‘n vaderfiguur is (“my kind is jou kind, jou kind is my kind”)
en die regter – ‘n wit man – word die verwyt gemaak dat hy nie in staat was om
baie van die Afrika-tradisies en folklore te snap nie.
Ons lees die
volgende soort aanslag:”It was his hands that lowered the kanga and massaged
her with baby oil; it had nothing to do with the invisible hand of a third
force. It was his hands that turned her body around and his fingers that were
inserted into her vagina; it had nothing to do with political camps. It was his
arms that held her as he penetrated her; it had nothing to do wit the arms
deal. It was his hand that he raised in court swearing to tell nothing but the
truth. it is indeed his hand that he may use to sign the document in 2009 after
being sworn in as the leader of one of the most powerfully evolving nations in
the southern hemisphere” (p. 15).
Inderdaad.
Maar sy het
agentskap gehad. ‘n Mond om ja / nee te uiter.
En post-feministiese teorie wys op die komplekse interaksie en interspel
tussen die twee partye. Ek lees uiteraard uit ‘n Westerse verwysingsveld en my
blik is gekleur deur Freud se Dora-saak en die ambivalensie(s) wat vroue
dikwels voel in seksuele of intieme arenas.
Natuurlik moet daar opgetree word
teen verkragters, maar faux-verkragtingsake maak dit vir die ware slagoffer
ónmoontlik om te gaan kla. Die outeur van hierdie studie gee belangrike
inligting weer oor geweld teen vroue –
soos liggaamlike mutilasies, e.d.m., maar om die Zuma-saak per se as ‘n
geweld teen alle vroue te lees, moet jy al die aannames oor geweld teen vroue
saamlees en die siening van die patriargie en Zuma se verantwoordelikheid.
En
hier is die paradoks in haar argument: enersyds looi sy die fallosentriese
denke; andersyds verwag sy dat die Man / die Vader die Dogter moes beskerm.
Hierdie saak maak ‘n byenes oop van vroueregte in Afrika, ou Afrika versus die
rol van die gemoderniseerde en gelibereerde vrou binne hierdie opset. En dis
waar ek Paglia aanhang: as jy bevryd is, moet jy die verantwoordelikhede wat
daarme saamgaan, aanvaar. Maar ek is ‘n
wit leser. Die swart persoon, soos Motsei tereg aantoon, hoor die skeldwoorde en
“chants” buite die hof waar Zuma verhoor is en onthou mense lewendig verbrand
is. (Burn the bitch speel natuurlik in
op burn the witch.)
Die saak dra aan
soveel interpretasies en menings en analises dat dit onmoontlik is om feit en
fiksie te skei.
Die waarde van
hierdie teks is dat dit jou noop om kanttekeninge te maak, na te dink en jou
eie vooroordele te ondersoek. En jou daarop attent te maak dat die seksuele
woud swaar dra aan konvensies, gelowe, verwagtings en aannames. En dit is wat
Zuma onderskat het. En dis hoekom Zuma se saak terselftertyd die pad geloop het
wat dit geloop het.
Sou ‘n swart
regter in ‘n egte Afrika-konteks anders geoordeel het?
Waarskynlik.
Vir hom sou die
kanga ‘n tradisionele kleed gewees het.
Die boek leer
die leser geweldig baie van Afrika-tradisies en geweld teen vroue.
Die outeur is
egter nie altyd in haar sieninge korrek oor die regsisteem nie. Ook is haar siening omstrede dat die advokaat
vir Zuma te wete Kemp J. Kemp die binnetrede van die liggaam goedpraat, maar
die opeis van private dokumente en die openbaarmaking aanvaar. Dit is nie op
dieselfde vlak nie, terloops.
Die emosionele
gevoel dat ‘n Murri-hof hier sou anders oordeel, is eweneens gesog. ‘n Mens kan
tog nie ‘n ander regsisteem eis nie.
Hierdie debat
word immers al jare lank gevoer deur regsgeleerdes wat hulle besig hou met
Afrika en die regspleging.
Lees wel die
boek vir ‘n ander siening op die Zuma-saak.
Bronne:
Hélène, Cixous:
"Castration or Decapitation?" in Robert Con Davis & Ronald
Schleifer(redd.) se Contemporary
literary criticism - Literary and
cultural studies. Longman, New York. 1989.
Camille Paglia: Vamps & tramps. Vintage Books,
New York. 1994.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]