Marius Crous. Aan ‘n beentjie sit en kluif. Protea Boekehuis, 2006. ISBN 186919 109 9.
Resensent: Joan Hambidge
Dit is Marius Crous se tweede bundel na
sy eerste, Brief uit die kolonies,
waarvoor hy bekroon is met die RAU-prys bo Ilse van Staden. Die eerste bundel
het die gevoel by my gewek van derivatiewe kuns: afgelei en gebuikspreek deur
ander digters en veral die invloed van Antjie Krog het oordonderend
saamgepraat. Die tweede bundel is dan gewoonlik die bundel waarin die digter sy
eie stem moet vind.
Die tweede heet Aan ‘n beentjie sit en kluif, ‘n aangrypende titel wat opgedra word
aan Arend, ‘n persoon indien ‘n mens die outobiografiese dimensie sou betrek,
wat oorlede is in ‘n bergongeluk. Die bundel is deurtrek van hierdie
aanwesige/afwesige persoon en die voorblad is na ‘n skets van die geliefde
persoon.
Die eerste gedig aktiveer die dood van
die geliefde as ‘n “post mortem” – hier word in gesprek getree met Johann de
Lange se soveel sterker gedig “Op ‘n dag sal jou skrander kop” wat op Litnet
verskyn het. Crous se vers steek af by die sterk vormbeheer van De Lange se
vers.
Ons betree in die eerste afdeling die
nekrofiliese – bekend terloops aan die gay-digkuns – waar De Lange o.a.
uitmuntend dig oor reeksmoordenaars en die obsessie wat mense met hulle
ontwikkel. Ek is van mening dat ‘n mens oor enigiets mag en kan dig: op
voorwaarde dat dit die leser oortuig.
Waarskynlik is die digter hier nog te na aan die traumatiese gegewe
sodat die meeste verse nie werklik tot poësie ómgedig is. Die hebbelikheid om
‘n ander se siening – Mary Roach – betrek, maak van die gedigte dan ook iets
onoutentieks.
‘n Gedig soos “Dorp” bly blote stelling,
‘n fornikasie met die dood, as u wil.
Ons beleef dus hier die binnespraak van
die getraumatiseerde agtergeblewene. Op stuk van sake is van die grootste
digkuns uit sodanige obsessies gepleeg; o.a. Gerrit Achterberg – om ‘n
voorbeeld uit te sonder – maar hier bly dit vassteek in die grillige opname van
die Kodak-instamatic.
Waar die digter vérder staan van die
gegewe, soos “Die verlore seun”, word die grimmige “family romance” ‘n
oortuigende(r) vers.
Die gay-dinamika is reeds deur De Lange
oopgeskryf in Nagsweet en in
beskrywings soos “Parkie 2” dink ‘n mens aan Krog se Otters in bronslaai waar die ambivalente gevoelens oor kinders
oortuigend verwoord is.
Pogings om skokkende en ontblotende
aspekte uit te stal (“vang jou ontlasting / in my hand op” – “Herfs”) klink net
belaglik. En in swak smaak. Swak smaak mag, op voorwaarde dit oortuig deur
sterk beelde, as u my die paradoks sal vergeef.
Die parodiese “Sonnet 1” – met sy I.D.
du Plessis-interteks – is behendig.
Beide Krog en De Lange kan die plat
woord aanwend in ‘n vers, omdat daar soveel tegniese middele is wat dit as’t
ware dra. By Crous word die sogenaamde
grensoorskrydende soos in “Terugkeer” net irritant.
Die kamp-aanslag word verder versterk
deur die aanhaling uit Alain de Botton wat opmerk dat die Markies de Sade ‘n
swak had vir meringues. Maar oppas: dit mag dalk ook van hierdie digter gesê
word in!
ek oorweeg die skryf van ‘n kookboek
want uit gedigte gaan ek my nie verryk
nie
(“Ars poetica”).
Inderdaad dalk ‘n beter roeping!
Inderdaad knap is die vers oor Nigella
Lawson.
So vinnig getel, is daar twee
oortuigende verse vir my in hierdie bundel. Die res is dikwels verse in aantog,
oppad, indien die digter net meer aandag aan die tegniek sou wou gee.
J.Hillis Miller se bekende essay
“Reading as eating” kom hier ter sprake: om te lees, is soos ‘n spyskaart wat
jy nadertrek. Daar is egter té veel poeding en té min substansie in hierdie
bundel. Die kamperige verse wis die psigoanalitiese verse oor die dood uit
sodat die leser geflous voel.
Asof jy na ‘n kookprogram op TV kyk...
Daar is laas in die sewentigerjare sulke
onoortuigende poësie gepubliseer. Dit is ‘n bundel wat opnuut bewys hoé vaardig
Verweerskrif en Nagsweet is: uiteindelik seëvier die poësie bó die uitdagende, die
skokkende, die transgressiewe gebaar.
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Volksblad geplaas.]