Ian McEwan. On Chesil
Beach. Cape, 2007. ISBN 9
780224081184.
Resensent: Joan
Hambidge
On Chesil Beach is Ian McEwan se jongste roman.
Hierdie outeur is al geruime tyd besig om die landskap van die romankuns te
verbreed en toe daar onlangs met sy Atonement
‘n plagiaataanklag was teen hom, het selfs Thomas Pynchon tot sy verdediging
gekom. Dit bewys dat sy tydgenote hom as belangrik ag.
Ek het bykans
alles van hom gelees en waarskynlik is The
comfort of strangers my allergunsteling-roman, met die behendige film van
Paul Scrader wat ‘n interessante skaduwee gooi oor die roman.
McEwan ontgin
dimensies tussen mense: die onuitspreekbare, die pynlike herinnering, ‘n stuk
onverwerkte emosies – sy boeke is op die oog af toeganklik met verwikkelde
metaforiek wat betekenisse verruim. Met elke herlees, besef jy hoe fyn hy
tekste konstrueer.
Die jongste
heet: On Chesil beach – ‘n skamele
166 bladsye wat die eerste huweliksnag tussen ‘n man en vrou ondersoek. Sy uit
‘n ryk, verwende agtergrond en in die musiekwêreld; hy ‘n liefhebber van die
kunsgeskiedenis en uit ‘n werkersklas-lewe. Die huweliksnag is ‘n ramp en in
besonderhede word die maagdelike belewenisse beskryf – en die effek daarvan op
(veral) die jong vrou.
Die roman word
geplaas binne die periode van die sestigerjare. In hierdie hotel word daar
kommentaar gelewer op die politieke en sosiale ontwikkelinge van die tyd. Die
sogenaamde ‘me’-generation, die ontdekking van seksualiteit en ander vryhede is
die agtergrond waarteen hierdie gedronge verhaal afspeel. En soos altyd in alle
Britse romans: die klassestryd. Edward uit ‘n werkersklas-omgewing, ‘n man wat
hou van sy pint en met ‘n vinnige humeur; hierteenoor Florence wat tot die hoër
orde behoort.
Hierdie
“clashing of armies in the night” (metafories gesproke) is natuurlik McEwan se
métier. Hy plaas dikwels karakters in spanningsvolle situasies – ‘n mens dink
hier aan The comfort of strangers en
die twee inconnués wat uitgelewer
word aan ‘n bose spel in Venesië...
Die formasie van
die klippe en rotse is die sleutel vir die begryp van die roman. Vistermanne
kon altyd bepaal uit die grootte van die klip waar hullle hulself bevind.
Met ‘n tweede lees let ‘n mens op die fyn
motiewe in die roman: Edward se verhouding met sy brein-beseerde moeder; die
beskrywing van die vuil huis van sy jeug en hoe die hele gesin saamspeel om die
moeder se illusie te versterk dat alles fyn is; Edward se humeurigheid en woede
uitbarstings; Florence se walging wanneer hulle tongsoen en hy selfs sy tong in
‘n gaatjie plaas waar ‘n tand verwyder is!
Meer gaan ek nie verklap nie; die boek se krag
lê in klein simboliese vinjette wat oor die gedoemde verhouding hang. Soos die
ete waar Edward bekend gestel word aan vreemde disse en kossoorte: hier word sy
werkersklasagtergrond belig en word die leser attent gemaak op die verskille
tussen die twee hoofkarakters. In hul musiekkeuse wrd dit ook uitgespeel: sy
verkies klassieke musiek; hy luister na “Roll over Beethoven”. Sy is ingehoue;
hy het vinnige vuiste. Die verwysing na psigoanalise op bladsy 153 is eweneens
‘n belangrike kode vir die oopmaak an die teks: die sogenaamde Freudiaanse
familie-romanse wat hier voltrek word. Die roman maak, terloops ‘n skitterende
analise van die Britse sosiale opset van die tyd – veral die MacMillan-era word
skerp gekritiseer. Die ontdekking van die self
(met die pil in aantog) word goed belig.
Die slot van die
roman is ‘n pynlike wete dat ‘n haastige keuse of oordeel Edward se lewe
verander het. Hy het haar nooit kon vergeet nie en selfs verwysings na haar
soos ‘n CD-boksie met haar foto, kan hy nie aanskou nie.
In ‘n nawoord
maak die outeur die leser daarop attent dat die gegewe fiktief is en dat selfs
die hotel waar alles afspeel, nie bestaan nie.
McEwan is in
1998 bekroon met die gesogte Booker-prys vir sy roman Amsterdam.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Volksblad geplaas.]