Finuala Dowling.
Notes from the dementia ward. Kwela
Books, 2008. ISBN 978 079570274 7.
Resensent: Joan Hambidge
In haar derde
bundel. Notes from the dementia ward, sit Finuala Dowling die besondere aanslag
voort wat haar debuut I Flying en tweede bundel Doo-Wop girls of the universe
gekenmerk het. Die jongste bundel is van Kwela, in samewerking met die
Snailpress. Die tweede een het by die gesogte Penguin uitgewers verskyn wat dan
bewys dat sy ‘n besondere posisie beklee binne die Engels Suid-Afrikaanse
digkuns. Die eerste een was deur
Carapace uitgegee. (Dowling is ook ‘n gedugte romanskrywer soos o.a. What poets
need en Flyleaf.)
Ek hou van
Dowling se werk. Die aweregse humor, die Dorothy Parker-sinisme, die spel met
tegniek (soos rym, binne- en verdoeselde rym), die wrang slotte – wat jou
dikwels diep in die maag tref.
Die eerste
bundel het gehandel oor die lewe van die geskeide vrou, haar kind en hoe sy die
digkuns as ‘n toevlugsoord ervaar. Hierdie bundel is tereg bekroon met die
Ingrid Jonker-prys.
In die tweede bundel
is daar die soeke na vryheid: jy word een van die “doo-wop girls” op soek na ‘n
straight man in Kaapstad.
Hier is daar dan
gedigte wat die dekorum van aanvaarbaarheid toets en uitdaag: hoé die
intimiteitspolisie nie hou van die gewaagde beeld of uitdrukking nie. Ons
onthou immers hoe ‘n kritikus versoek het dat Anne Sexton eerder haar
privaat-belydenisse tussen aanhalingstekens moet plaas.
In die tweede
bundel, bekroon met die Sanlam-prys, word die familie as die toevlugsoord
gesien, ‘n tema wat sy dan verder ontgin in die pas verskene Notes from the
dementia ward. Hier word die aftakeling van die geliefde moeder ondersoek, die
dood van ‘n broer, die belewenis van Kaapstad met sy natuurskoon endersyds en
bewuswees van ontheemdes en verskoppelinge andersyds.
Steeds versaak
Dowling se sin vir humor haar nie. Sy stel die moeder aan die woord en agter
die groteks-humoristiese aanslag, beleef ons die pyn.
Jou ouers is
immers jou identiteit, al rebelleer jy en kom jy in opstand teen hierdie
bloedband.
In ‘n aangrypende
vers oor die verhouding met die ouers, “Hearts of stone”, sien ons waarom
Dowling se gedigte so geslaagd is. Daar is geen selfbejammering nie; nee,
eerder ‘n keiharde blik op haar waarneming van die twee falende figure. Die
vaderfiguur luister na Brel se “If we only have love”; hy is ongerehabiliteerde
alkoholis. Die moeder op haar beurt is immuun teen die vader se roepstem via
Brel. Sy lees
aan die kinders voor uit klassieke werke – en die ironiese slot (“and we wept
for little Nell”) aktiveer die pyn wat die kinders ervaar het, en steeds bly
ervaar, uit hierdie onvervulde verbintenis. Die aktrise moeder bly deurentyd
toneelspeel, selfs in die inrigting.
In die lykdig
“Daniel don’t die alone” word die lyding van ‘n persoon wat nie sy Vigsgeskiedenis
en daarmee gepaardgaande aftakeling met sy familie wil deel nie, op ‘n
hartgrypende wyse beskryf.
Deur gebruik te
maak van die taxi-metafoor (“Daniel
caught a taxi to his death because / he didn’t want to disturb his family or
bother his friends”, 42) word die pynlike alleenheid van sy dood beskryf. Dus,
hierom as jy weer sterf, moenie ‘n taxi bel nie. Bel iemand met die wete dat jy
dit nie alleen kan doen nie.
Die gedigte
ontgin rym (verdoesel en eind), is ooglopend praatverse, amper mymeringe, maar
tegnies vaardig. Dit is verse wat goed aanmekaar gesit is.
Miskien is hier
in ‘n minder aserbies, skerp Dorothy Parker-aanslag. Die dood en afskeid van
die moeder het waarskynlik die digter vermild.
Tog, daar is wel
die vers waarin sy bely dat ‘n digter meer werd is dood as lewendig! (“My
fellow writers”).
En grappige
swenkslae is daar ook: die metaforiese gebruik van wurms en wat dit alles mag
inhou vir ons of daar is ‘n gesprek met ‘n broer wat ‘n ystervark as ‘n alibi
gebruik toe ‘n hek omgery is!
En hoe som ‘n
mens jou lewe op?
You die. You go
to the dentist.
You take your
car to the mechanic.
You look out of
the window.
Of is daar dalk
meer?
In ‘n vers oor
hoe slopend die ervaring van die moeder se aftakeling op die digter ingewerk
het (“How I knew it wasn’t me”) word die selfmoord van ‘n jong meisie
weergegee. Daardie meisie wat gesterf het, het egter in haar plek in die see
gespring – al kan sy haar broer verbaal, en by wyse van ‘n gedig vir ons, almal
oortuig dat dit nie sy was nie.
Hierom kan google
ook nie antwoorde bied vir die pyn wat jy ervaar nie.
All the world’s
a stage nie waar nie, konkludeer sy dan in “Mere oblivion”.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Fine Music Radio geplaas.]