Antjie Krog & Alfred Schaffer (Samest.). Nuwe stemme 3. Tafelberg Uitgewers, 2005. ISBN: 0 624 04288 X.
Resensent: Joan Hambidge
Onder die bekwame leiding van Antjie Krog en Alfred
Schaffer verskyn Nuwe stemme 3. Nou
kom: ‘n redakteur/samesteller se eie voorkeure of implisiete siening oor die
digkuns gaan iewers verdiskonteer word. En dis reg so. Ons lees dus hierdie
jong digters se bydraes teen die agtergrond van Krog se nou onlangse belangrike
N.P. van Wyk Louw-gedenklesing waarin sy meen dat ons jongelinge eerder in ‘n
band wil speel as om pooizie te skryf soos Groot
verseboek en die kanon eis.
‘n Heel ongewone manier van sê, of, om iets te sê wat nog
nie voorheen gesê is nie, was die uitgangspunt. En goed so. Jong skrywers, al
is dit nog hoe onbehendig, moet die aannames van wat poësie is of behoort te
wees, afbreek. Krog het immers gedebuteer met die sogenaamde kaalvoet-vers
sonder fênsie leestekens en het as die dogter van Jefta van toe en nou, in
bundel na bundel die kodes en verwagtinge van die (Afrikaanse) leser afgebreek.
Schaffer is bekend uit sy skitterende, soms omstrede
rubrieke. Ook as digter van anti-poësie weet hy (instinkmatig) dat jy juis die
kanon moet ken sodat jy iets nuuts kan presteer of bydra.
Dit is duidelik dat hierdie digters wil wegbreek van die
tradisie. Hierom die gebruik van EngAfrikaans, die aanwending van die
internet(taal), massamedia, pop-indrukke, praattaal, Kaaps, ensomeer. Nuwe stemme was nog altyd ‘n arena waar
‘n nuwe digter uitgestal word. Sommige digters beweeg aan en word digters in
eie reg (Ilse van Staden) en ander word prosaskrywers (Tom Dreyer). Vir die
meeste gaan dit helaas die eerste èn laaste publikasiegeleentheid wees. En dalk
sal ‘n leser hulle jare later herontdek in hierdie versamelbundel, want papier
is mos geduldig nie waar nie?
Hier is pragtige verse opgeneem. Inderdaad die delikate
gedigte van Thérèse Bartman wat in ‘n pragtige mini-vers soveel oor pyn en
eensaamheid oordra:
Inkopielys Kamer 21
Huis Avondrus
voëlsaad
sout
hawermout
Landbouweekblad
Boxer
2 X Wilsons-perperment
Steradent
ingelegde perskes (klein)
Stopain
Ook is hier al die vermoë om emosies te transponeer in
ander se ellendes en waarnemings wat die gedigte buite die ek-gerigtheid van
die jong digter verhef. ‘n Aangename verrassing is die verse van Eckhard Cloete
wat intertekstueel speel met Breytenbach en Ingrid Jonker. Sy “Riglyne vir die
voorbereiding van ‘n kreatiewe werkstuk” is werklik ‘n briljante vers wat die
gevare van die pastiche speels ontmasker.
Van Illona Edwards is daar die
skitterende vers “Ek noem hom” wat die taboe van bloedskande rondom die naam
van die pa beskryf. Dit is ‘n vers wat ‘n mens tussen die oë tref. Soos ook die
vers “Ek is klaar vervloek” waar aborsie die uiteinde is.
Dit is opvallend dat geweld in ons samelewing in hierdie
verse geregistreer word: “Blommekyk”en “Ek is klaar vervloek” word moord en
emosionele geweld vanuit ‘n vroulike perspektief aangespreek. En die
ontnugtering met die ‘nuwe’ Suid-Afrika in die gedigte van Kiwidore Fillis
verdien eweneens vermelding. Charlton Lee George skryf in sogenaamde
“slawetaal” oor die lewe van verloorders.
Vanselfsprekend sal Krog dan ook
digters insluit wat deur wit lesers ge-Ander word. By die letterkundige Karen
de Wet vind ons weer die spel veral met aanwesigheid/afwesigheid en verse
geskryf rondom die “onthou”-struktuur. Erns Grundlingh se bydrae bevat parodieë
op die Onse Vader. Veral die vers oor George Bush is kragtig en die een oor die
webruimte slim! En “Kuberkulose” speel nie alleen klaar met Jan F. Celliers
nie, maar ook met die wye en droewe land. Die digter maak ook van die internet
‘n seksuele spel.
Pappa, waar is die wakis, is die osse nog honger?
nee, boetie, die osse wei by www.graan/godsverlate.co.za
gaan soek eerder by www.waardefokisons.com
vir ‘n kaart om eendag iewers uit te .kom
Cornel Judels
imponeer met vars seggings oor die liefde en Ronelda S. Kamfer djol
lekker met die taal. Angie Kleijn mymer oor die skryfdaad oor Siener van
Rensburg in sterk, oortuigende verse. Liesel Kruger speel oortuigend met
taalkonvensies. In Danie Marais se bydrae vind ons die praatvers: hy ontgin die
wêreld van die vreemdeling in ‘n buite-bestaan wat pragtige nostalgiese verse
oplewer. Verse oor die ‘olifantbegraafplaas vir drome’! Ook die gebruik van
Duitse woorde word goed aangewend in sy gedigte wat die liefde en sy
geskiedenis goed uitbeeld.
Loftus Marais ondersoek die ‘slang in die gras’ van
die l-woord deur Engelse woorde oortuigend in te span in sy aweregse blik op
die liefde en die skryfproses, terwyl Vernie Plaatjies se imposante “’n wind
waai deur die Vlakte” beloof myns insiens iets groots van hierdie digter wat
die bestaan van bruin mense oortuigend uitbeeld in outentieke beelde en taal.
Om teen Adam Smal in te dig, vra moed. Maar hy kry dit reg, omdat hy die
huidige stand van sake beeldend aan die kaak stel. En Gerard Rasch meen “want
die liefde is ‘n perske sonder perke” in sy aweregse verse met ryk beelde. Ook
die gesprek met Leipoldt in “Mamparra loop los, hy soek kos…” verdien
vermelding.
Ronel Scheffer skryf oor lesbiese liefde en ongebore
kinders; oor die liefde wat ‘n lady is. En allerlieflik is haar vers met sy
Arabiese name (“Yushra verjaar”) en die speelse vers oor soene waar die
geliefde wegloop van alles wat ‘n soen kan vermag! Tilla Schoeman dig oor die windboef (hmm, ja)
en die “Bitterbek Dating Games” – en hier is humor, baie daarvan.
By W.L. van
der Merwe is daar ‘n intelligente spel met die mitologie (“Aphrodite vandag”)
en ‘n vars blik op die religie. Hier is heelwat intelligensie en spel met
digterlike konvensie soos veral “Beeldspraak” en “Droogte” dan bewys. ‘n
Uitstaande vers is die ironiese “En toe was daar God” wat aansit vir ‘n maaltyd
waar die spyskaart uitwys hoe sleg dit met die mensdom gegaan het toe God
afwesig was op kernoomblikke in die geskiedenis.
Hierteenoor is Karen van der Vyver en Jasper van Zyl
jongelinge: eersgenoemde presteer die uitstekende “’n Moeder” en “Kruietaal”,
terwyl laasgenoemde ‘n vers soos “Atticus Finch” vir ons gee,
beeldend-trefseker.
Van die digters het al lank terug verse begin skryf soos
Bartman, Willie van der Merwe en Karen de Wet, maar ‘n digter se ouderdom word
geregistreer vanaf die debuut. Hierdie is ‘n pragtige versameling met digters
wat hopelik met nog verse sal kom! Dit
is net jammer van ‘n handvol liederlike en onaanvaarbare setfoute in hierdie
pragpublikasie met ‘n beeld van Claudette Schreuders as ontwerp.
[Hierdie resensie word met vriendelike
vergunning van Die Volksblad geplaas.]