Bladsye / Pages

Thursday, April 30, 2020

Reisrubriek | Katte & die uncanny | 2020


Dinsdag 28 April 2020 | Dag 33

Vroegoggend beleef ek die nag wat dag word. Hierdie bardo of oorgang was dikwels 'n tyd van stilte wat dan skielik deur oggendverkeer versteur word.

In my badkamer is daar 'n bril van The Reader en die een glas het uitgeval. Hoe simbolies.

Daar is baie dooie tyd in grendeltyd. My Italiaans en Frans word afgestof deur te luister na CD's. Op reis neem ek altyd 'n grammatikaboek saam; nou luister ek na CD's. Ek verkies eerder om 'n taal te lees as om dit te praat, omdat ek bang is vir foute. Enige taalonnie sal egter verduidelik 'n mens moet met selfvertroue praat sonder om te vrees vir 'n grammatikale of kongruensie-fout.

Malheuresement.

Italiaans is makliker vir my want die masjiengeweeraanslag van die taal kan ek beter verstaan, maar gesproke Frans met die nasale ineenvloeiing van klanke is heelwat moeiliker om vlot te praat.

*

Perec se Life: A user's manual is 'n besonderse roman en is o.a. aangeprys deur Paul Auster.

Clarissa Pinkola Estés in Women who run with the wolves (1992) wys daarop dat die onbewuste 'n sterk destruktiewe element in sig dra wat in verhale op verskillende maniere na vore kom. In Yslandiese verhale, byvoorbeeld, is die destruktiewe mag, Brak, die ysman. Sy stel dit so: “In Freudian terms, this destructive force would be said to emanate from the id, a dark, indefinite, but infinite psychic land where, scattered like wreckage and made blind from lack of light, live all forgotten, repressed, and repulsive ideas, urges, wishes, and actions. In this psychoanalytic milieu, bringing them to consciousness, describing, naming, and cataloging them, in order to leach their potency” (Estés, 438).

Sy verwys na 'n vertelling uit hierdie wêreld wat sterk gekoppel is aan Freud se siening van die uncanny: 'n ysman vermoor 'n vrou wat sy liefde verwerp met 'n ysblok in die vorm van 'n mens. Die ysman en sy wapen smelt die volgende dag in die son weg. Beide die moordwapen en die moordenaar het verdwyn. Die volkome moord dus.

Dieselfde argetipiese verhaal vind 'n mens by Roald Dahl. Die vrou vermoor haar man met die gevriesde skaapboud, maak dit gaar en niemand kan die moordwapen vind nie. Dit heet “Leg of lamb” waaroor Hitchcock ook 'n film gemaak het.

Perec het nie noodwendig dit geweet nie of hierdie boek eens gelees nie, maar Jung en sy akoliete sal beweer dit staan geberg in die kollektiewe onbewuste.

*

Seinfeld noem 'n manlike bimbo 'n mimbo!

En grappe rondom foonseks en iemand wat nie toiletpapier in die hokkie langsaan wil aangee nie, maak van hierdie bydrae 'n besonder een. Bietjie toilethumor. En Seinfeld se skrywers weet dit; hulle is altyd besig met self-bewuste analises van hul eie humor.

Weens Erica se stem wat klink soos die vrou wat Kramer benader het, word sy verdink van foonsnol wees. Soos in Franse klug word die misverstande die grap. Boonop is sy die een wat nie vir Elaine wou papier aangee in die toilet langsaan nie.

En 'n kollegemeisie verneem na George. Jerry lieg en vertel hy is 'n marine-bioloog. Die grappe rondom vet gedy.

“Whales have blubber”, meen George. “I think they should get their cholesterol levels down.”

Pretensie word opgestuur wanneer 'n Russiese skrywer besoek aflê en Elaine probeer afwys met (verkeerde) kennis oor Tolstoi wát weer eens wys hoe Jerry haar mislei.

Stereotipes oor mense uit verskillende kulture – wat vandag nie op TV toegelaat sal word nie – word onder die loep geneem en bespot.

*

Waarom spel ons dik nie duk nie? En dun nie as din nie? 'n Grappige navraag van my buurvrou. Haar dogtertjie speel met 'n taktiele kinderboekie waarop diertjies afgedruk is. Elke diertjie voel anders. Die honde het 'n nagemaakte pels en die olifantjie se vel is van grys plastiek.

Met sosiale distansie gaan aanraking nou spoedig verdwyn. Vir party mense is dit baie erg, maar genadiglik gaan jy nou daardie familiêre aanraking van onbekendes by boekbekendstellings of partytjies nie meer hóéf te pypkan nie. Daardie hand wat net te lank op jou arm weifel.

Wanneer gaan ons weer boekbekendstellings beleef? Wanneer gaan ons weer boekwinkels mag binnegaan? PEN-Internasionaal se petisie trek al verby 4000.

*

Die onsigbare ekonomie. Die tips en gifte en aalmoese wat mense elke dag gegee het vir taxibestuurders, kelners, haarwassers, bedieners, faktotums is in een swiepslag weg. Haarkappers, die Baxter, die Book Lounge vra tereg vir hulp.

*

In Psalm 119: 105 staan daar: U woord is 'n lamp vir my voet en 'n lig vir my pad.

As jong kind het ek dit onderstreep. Waar, wonder ek, staan dit opgeskryf dat 'n mens die olie in jou lampie moet bewaar?


Woensdag 29 April 2020 | Dag 34

In Mattheus 25: 1- 13 word die gelykenis van die wyse en dwase maagde opgeteken:
7 Toe staan al die maagde op en maak hulle lampe gereed. 8 En die wat dwaas was, sê aan die verstandiges: “Gee vir ons van julle olie, want ons lampe gaan uit.” 9 Maar die verstandiges antwoord en sê: “Miskien sal daar nie genoeg wees vir ons en vir julle nie. Maar gaan liewer na die verkopers en koop vir julleself.” 
In die Nuwe Bybelvertaling is die miskien weggelaat. En maagde word meisies.

*

Vriend Natie meen ons leef nie meer op geleende tyd nie, maar op geleende bottels.

Laatmiddag verneem ons Checkers in Kloofstraat is gesluit. 'n Paar gesprekke met families en geliefdes dui op onsekerheid. Aanlyn-klasgee word bemark asof 'n mens op 'n vliegtuig klim; dis eerder asof jy in 'n duikboot is en nie kan sien waarheen jy op pad is nie.

*

Bartok speel nou oor FMR. Onrustige musiek. Ek luister eerder na my Franse CD's. Kwa-de-nuf; keskese and all the rest.

*

Amanda Botha, die bekende kunsjoernalis, vertel van die katte van Rome versorg deur die katvroue, oftewel die gattare. Haar suster was eweneens betrokke by hierdie projek.

Op die internet word geskryf dat selfs Anna Magnani die bekende filmster (oorlede in 1973) ook na hulle gekyk het. In die vroeë negentigerjare ontstaan daar 'n krisis met die katpopulasie in die Torre Argentina. Silvia Viviani en Lia Dequel maak toe kontak met diereregte-organisasies vir finansiële bystand om die katte te versorg, te laat aanneem en regmaak. 'n Mens kan selfs 'n kat aanneem wat met 'n paspoort reis na 'n vreemde bestemming.

En jaarliks word daar 'n fotoboek van hierdie katte gepubliseer wat toeriste kan aankoop.

En nou?

Geen toeriste en net katte wat vermeerder en wat deur die strate slenter op soek na kos. En skynbaar is daar by die Spaanse trappe ook geweldig baie duiwemis. Wat eweneens 'n gesondheisgevaar inhou.

Ottavia e i Gatti di Roma – Octavia and the Cats of Rome: A bilingual picture book in Italian and English deur Claudia Cerulli en Leo Lätti het in 2013 verskyn.
*
Hoe ironies dat 'n digbundel oor reis Visums by verstek (2011) heet:

Rome

Sms ITALY
na 36822 en wen ’n vakansie in Rome!
In my verbeelding
Bramante, Bernini, Raphael,
in die Caput Mundi
van die liefde. Roma /Amor.
Ek skryf ’n gedig,
terwyl my hart in Rome brand
van hartstog in ’n La dolce vita.
Jy, Anita Ekberg
dansend in die fontein van Trevi
en ek agterna met munte
vir die wensfontein.
So was dit helaas nie.
Snags alleen in ’n pension,
bedags dolend deur die marmerstad
se sewe heuwels
tot by die Baddens van Caracalla
waar ek jou gesig herken
in die mosaïek
verwonderend hoé snel
alles beweeg het van caldarium
tot frigidarium. Sonder tepidarium.
Marcello Mastroianni kyk
in die starende oë
van die dooie vis.

Daardie wedstryd is uitgeloof in Col'Cacchio 'n gewilde Italiaanse eetplek. Dié is nou toe. Uitgespreek: Kolkakkio wat letterlik beteken up yours!

Die gedig speel in op Federico Fellini se films – almal in my besit danksy Philip de Vos, die digter en fotograaf, wat hulle vir my netjies verpak het.

Binnekort word Fellini se klassieke films weer besoek. Otto e mezzoLa dolce vita (La Dolce Vita Trailer - Starring Anita Ekberg Dir. Federico Fellini – YouTube. Besoek 29 April 2020).

*

Seinfeld roep.

Die slim intertekste is opvallend. A, daar speel die temamusiek uit The Godfather wanneer Kramer die peetouer word. En George kyk Home Alone.

Vraisemblance ...

Beroemdes maak dikwels 'n buiging, maar jy moet Amerikaanse politiek en sterre ken en weet wie was die burgemeester van New York.

En Saddam Hussein is toe nie Saddam Hussein nie.


© Joan Hambidge

Tuesday, April 28, 2020

Reisrubriek | Meetsnoere | 2020


Sondag 26 April 2020 | Dag 31

Vandag kyk ek oor die teeldakke van my stad uit en ek verbeel my ek is in Florence.

'n Paar jaar gelede in die Italiaanse departement 'n kursus oor Boccacio se Decameron gegee - in Engels - met die hulp van Umberto Eco se The role of the reader.

Notas word altyd bewaar. In hierdie geval aantekeninge gemaak op 'n piepklein notaboekie van die Cafir Hotel in Kaïro. So elke keer wanneer iets wil herbesoek, is die koevert daar. Verder skryf ek in boeke. My eksemplaar van Op 'n eiland is driekeer intens besoek: eers met potlood (as jong student); dan as dosent in 1992 met blou pen en uiteindelik weer in swart pen in die kantlyn.

So registreer 'n mens verskillende reaksies van jou lees: 'n resepsie-geskiedenis-in-die-kleine.

En Eco wys daarop hoe 'n mens sekere aspekte van 'n boek lees: die “blow up” versus “narcotize” beginsel. Net so wanneer ons nou tydens grendeltyd weer na boeke terugkeer en ander aspekte raaksien wat vóór hierdie tyd nie op die voorgrond was nie.

Net in die agtergrond geluier het. Dis hoekom feministiese literatuurkritiek wys op hoe vrouekarakters (en bediendes) net in die agtergrond is soos The madwoman in the attic van Gilbert & Gubar.

In 1992 was die landskap van die letterkunde heel anders. Pre-kolonialisme, pre-Rhodes must fall, pre-alles wat nou gebeur. En hoe die grendeltyd uitgeskuif word: Derrida se différance kom so aan bod ... die uitstel van finaliteit.

Decameron handel oor 'n honderd stories vertel deur 7 vroue en 3 mans ingegrendel in Florence om die swart pes (swart dood) te probeer fnuik. Boccacio het dit ná die epidemie van 1348 begin skryf en dit is voltooi in 1353. Dit speel in op Chaucer se Canterbury tales en natuurlik die Duisend-en-Een-Nagte.

Decameron (10 dae) vertel die verhale oor 14 dae; behalwe vir die heilige dae en dae van opruim of wasgoed was. Elkeen kry dus 'n beurt om 'n storie te vertel.

Pampinea, Fiammetta, Filomena, Emilia, Lauretta, Neifile en Elissa heet die vroue. Die mans: Panfilo, Filostrato en Dioneo.

Geleerdes het al gewys op die slim simboliek van hierdie klassieke teks. Party meen dat van die karakters op werklike mense gebaseer was en dat dit in argiewe nagespeur kan word.

In my kursus het ek gewys op die patrone van die Morgan-Greer-tarot wat 'n mens in die teks kan raaklees. (Terloops, moderne speelkaarte is op die tarot / tarocchini gebaseer en jy moet 'n stel persent kry; of een steel.) Die eerste kaarte het waarskynlik in die Noorde van Italië ontstaan in die veertiende eeu.

Dit wat reeds ín jou is, word deur die kaarte uitgestal. Dis jou interpretasie en die major arcana gee letterlik van 0 tot 21 die ontwikkeling van die mens se reis weer. En eindig dan met Die wêreld / The World.

Of die kaart na bo of onder uitval, bepaal die interpretasie. In die Decameron is die Wheel of fortune 'n kardinale kaart. Iets van buite het die lot van die karakters verander.

Na bó bedui die kaart veranderinge/ na onder dui dit op ellende wat nie oorwin kan word nie.

Ek besit verskillende stelle. Selfs 'n Afrika een en in Peru een gekry met Machu Picchu verruklik afgedruk op elke kaart.

In 'n ander kursus het ek Marais se Dwaalstories ook so argetipies benader. Beide Jung en die cantadora (storieverteller), Clarissa Pinkola Estés in Women who run with the wolves (1992) is hier tersaaklik. In die individuasieproses beklemtoon sy, in navolging van Jung, drie alchemistiese fases: die nigredo (swart) fase; die rubedo (rooi) of opofferende fase en die albedo (wit) of herstellende fase.

“The psyche always shadows its own process”, beweer hierdie slim vrou (1992, 417).

En hoe waar is dit nie met wat ons nou ervaar nie? Ons weet ook dat ons letterkunde ingrypend gaan verander ná hierdie fisiese inperking.

Hierom is daar verskillende narratiewe wat wissel van 'n coup d'état tot samesweringsteorieë tot 'n gelate aanvaarding van die inperking. Vir sommiges is die Geregtigheid / Justice (Kaart XI) van belang – 'n gelykmaak van alle mense. Vir ander is dit van belang dat die natuur tot rus kom. Dalk ervaar jy al hierdie naratiewe en wissel jou gemoed van dag tot dag?

So wanneer ek nou die Groot Boek lees, val die aantal kere van ingrendeling, oorlog en inperking my op. Onheil en 'n verbond wat gesluit word.

In Esegiël 4: 9: “En neem jy vir jou koring en gars en boontjies en lensies en broodmanna en spelt, en gooi dit in een skottel, en maak vir jou daarvan brood; volgens die getal dae dat jy op jou sy lê, driehonderd-en-negentig dae, moet jy daarvan eet.”

Hoeveel dae nog?

Nou sing Plácido Domingo saam met John Denver lieflik “Perhaps love” oor FMR.


Maandag 27 April 2020 | Dag 32

Vryheidsdag.

Vandag draai ek die roetine op sy kop. Begin met Seinfeld. Net om hierdie treintrok-roetine van sy spore af te gooi.

Opvallend hoe dikwels daar met borste gespot word in hierdie reeks. Van Jane Mansfield se groot borste (en met 'n speelse opmerking dat sy só versmoor het) tot kelnerinne wat uit-staande is. Met Elaine wat beweer hulle diskrimineer deur net meisies met groot borste in haar restaurant aan te stel. Sy kry selfs prokureurs om dit te ondersoek en ja: dit blyk dis toe die eienaar se dogters.

Jerry is verlief op 'n vrou; Elaine meen sy het valsies en die intrige om uit te vind of dit so is, draai verby alle vlakke. Humor met 'n kurwe in die rooi.

En grappe oor orgasmes en faux-orgasmes. Herinner ons almal aan Meg Ryan se veinsing hiervan in When Harry met Sally.

George se pa kry vir hom werk as 'n bra-smous. Hier knetter dit van die waansin en natuurlik word hy gepos wanneer hy aan 'n vrou (blyk die baas te wees) se rugkant raak.

Julia Louis-Dreyfus (Elaine) kondig op 28 September 2017 aan dat sy borskanker het.

Sy het genees en het uitstekende mediese behandeling gekry. Hoe dan anders; sy behoort tot 'n gesiene en welvarende Amerikaanse familie. Sy het wel in onderhoude bygevoeg dat sy hoop daar sal iets soos 'n universele mediese sisteem wees vir almal.

In die loods-episode (Seisoen 4) het ons 'n storie-binne-in-'n-storie. Jerry en George se storie word aanvaar vir televisie met histeriese figure wat húlle vertolk. (En later weer afgekeur, omdat Elaine nie belangstel in die baas nie.)

Daar is die verhaal van Barbra Streisand wat in Madison Sq Garden moes optree in die laat 90's. Die hele stad was vol drag queens in Streisand haredosse en iemand het teenoor die regte Barbs opgemerk: “Not too bad, honey.”

Werklikheid en fiksie? Soms slaan die werklikheid térug op fiksie; soms loop fiksie die werklikheid vooruit ...

*

Life: A user's manual...

'n Legkaart. A puzzle.

In Hoofstuk ses word 'n nukleus van verhale gegee wat later in die roman verder uitgevoer word. Saaklik.

Die ontdekking van liggame op 'n moordtoneel word vervleg met 'n vrou wat in Wene Sprechgesang, ene Véra Orlova, wat kortsondig Schoenberg se student word.

En dan breek hierdie verhouding ook.


*

Die canards of riemtelegramme oor die opheffing (al dan nie) van die ingrendeling begin byt. Al die “truthers”...

Alles net hipoteses. Alles net hoorsê. Maar as jy tússen die reëls kan lees, dan weet jy dat die doelwit om 'n nuwe SA ekonomies te vestig, voor jou oë gebeur. Die einde van die stinkrykes?

My haarkapper whatsapp en vra vir donasies vir die haarwassers. Weens social distancing is hulle nie in staat om weer te begin werk nie. Hulle is bereid om kleursel af te lewer tuis en waarsku teen bokskleursel wat jy in supermarkte koop.

Laatmiddag kla 'n buurvrou die water in die blok lyk geel; 'n ander een dink dis ook nie reg nie. Iemand het 'n munisipale motortjie opwaarts sien ry. Dalk net iewers 'n gebarste pyp wat hulle moes regmaak?

Ek bied water aan wat ek voor my deur laat. Later is almal weer gelukkig.

Vir oefening vee ek die hersblare weg op die wandelgange. My buurman maak onder skoon. Twee buurvroue gee die plante water. In ons tuin is daar 'n pragtige kat.

Later die middag sien ek hy stap in die park oorkant my studeerkamer. Hierdie park is opgeteken in Etienne Leroux se Die eerste lewe van Colet.

Die kat is ongeveer 8 maande oud. Ek ken katte. Had as kind vele katte. Ons mog nie wyfiekatte hê, maar toe bring ons swart mannetjieskat eendag 'n wyfie aan. Wat 'n vreugde! Woelende, spelende kleintjies wat spring van die waskamer se trappe waar ons kinders speel. En my moeder wat sommer 'n vinnige seksvoorligtingles gee by die wonderskone geboorte van katjies.

En op 'n dag is twee of drie outjies weg. Met my ma wat laerskooltrane moet afdroog, want sy moes ander huise vir hulle soek.

En in my matriekjaar toe my pragtige wit kat, Napoleon, sterf aan longonsteking kon ek dit nooit weer oor my hart kry om 'n dier te hê nie. Eiehandig vir hom 'n kissie gemaak uit tamatieplankies en hom begrawe onder my ma se wit roosbome wat die volgende jaar so mooi was. Hieroor gedig in Bitterlemoene, my tweede bundel.

Johann de Lange het só aangrypend oor die dood van sy kat, Yoshi geskryf (Kaapse Paragrawe/ Die dood van diere. Besoek 27 April 2020):


Yoshi

† 25 Desember 2002 – 12 April 2011

Lenig, met voor- & agterpote,
die ribbekas, skouerblaaie,
& jou darteldraf ligvoets
stertorent – áls is van die fyn
rugstring
gesuspendeer,
terwyl jy vórentoe luister, ore gespits,
jou blou oë luisterstil
wat na die muisvoëls luister,
fyn neusvleuels wat tril-
lend die buurtnuus uitsnuffel.
In jou keel klop ’n slag-
aar ritmies, so delikaat gekalibreer
ek kan die bloed van hart-
kamer na hartkamer volg.

*

Nou lui die kerkklokke van die NG-Kerk in Tamboerskloof. My buurman is op die Vuvusela en ek luister na Mahler en Benjamin Britten, terwyl ek skryf.

Klap hande.

En die meetsnoere?

Dit staan opgeteken in Psalm 16: 6: Die meetsnoere het vir my in lieflike plekke geval, ja, my erfenis is vir my mooi.

Meetsnoer: Die meetsnoere het vir iemand op lieflike plekke geval (wat iemand gekry of bereik het, is goed of mooi).

Die uitdrukking is ontleen aan Ps. 16:6 in die vroeëre Afrikaanse Bybelvertaling. Die meetsnoer is ’n maatlyn wat deur landmeters gebruik is om die grootte (en ligging) van ’n stuk grond te bepaal wat aan iemand toekom. As hulle op lieflike plekke geval het, was jou stuk grond pragtig.

Aldus wyle Anton Prinsloo daardie uitsonderlike taalkenner in Mieliestronk/ Anton Prinsloo vertel van herkoms van spreekwoorde.

© Joan Hambidge

Monday, April 27, 2020

Reisrubriek | Life: A survivor's manual | 2020


Woensdag 22 April 2020 | Dag 27

'n Pragtige dag na die president se toespraak oor ekonomiese verligting.

Luister eerder musiek as om vérder opgewerk te raak oor 'n as/indien-paradigma. Skaars is die toespraak verby of die selfoon begin oortyd werk met scenarios. Die emosionele weervoorspellers van ons tyd wat elke wolkie probeer raaklees.

Die inwaartse reis word 'n ervaring van sublimasie. Boeke lees, terugkyk en geweldig baie herinneringe van toeka se dae voor die inperking. Wilhelm Jordaan skryf tereg van die pre- en post-koronatyd.

En drome. Helder en aanskoulik.

My vesting is soos 'n hotelkamer ingerig - hier is geen room service nie, behalwe vir my bure wat soms iets voor die deur laat. Dus self kook, wasgoed was, koffie maak ...

Musiek en boeke en die internet maak die dae plesierig. 

Strange Hotel deur Eimear McBride is 'n boek wat ek graag sou wou lees. 'n Vrou wat verskillende hotelle besoek en in die woorde van die resensent Holly Williams:
Hotel rooms are strange – and McBride captures brilliantly the uncanny feeling of replication across cities and continents they give, how they seem to exist out of time, and how an abstract, untethered version of the self stacks up whenever you check in. But Strange Hotel’s view is also limited, always turning inwards rather than outwards. There’s a stuffy, airless claustrophobia to the character’s solipsism (Strange Hotel by Eimear McBride review – evasive and claustrophobic | Books | The Guardian. Besoek 22 April 2020).
'n Hotelkamer is aanvanklik 'n vreemde ruimte wat jy besoek en na 'n paar dae word dit jou ruimte. En die dag wanneer jy vertrek en alles is ingepak, is dit nie meer joune nie. So iets van jou persoonlikheid het jy (tydelik) laat intrek in die ruimte.

Salida

In die vele hotelkamers van die liefde
my bagasie in- en uitgepak.

In die vele hotelkamers van die liefde
die hotelkaart noukeurig ingevul

In hierdie hotelkamers
is alles eers klinies – later morsig.

In die hotelkamers van die wanhoop
soms ‘n soewenier geneem – niks agtergelaat.

In hierdie vele hotelkamers
nimmer lank vertoef.

Sommige hotelkamers was vyfster;
party minder goed.

Nou onthou ek net my geliefdes
soos die kamernommers in dié hotelle.

Santiago

(Uit: Verdraaide raaisels, 1990).

Salida soos in uitgang / exit.

*

En Seinfeld. Amper klaar met Seisoen 3.

Skitter oomblikke:

Elaine op pad na 'n lesbiese troue. Wie is die man? Wie is die vrou?

“Flip a coin!”

En ja, was buite myself van die lag toe Elaine neffens 'n ou oom sit wat vir haar 'n lesing gee oor kangaroos. Volgens hom ly die mannetjies aan “pouch envy”. Lekker Papa Freud.

George se manewales rondom werk soek word in 'n hoogtepunt uitgespeel voor Mevrou Sokol, 'n streng butch tante wat nie nonsies vat nie en regdeur sy leuens kyk. Die werkloosheidskantoor word perfek uitgebeeld.

Deurmekaar lessenaar. Wagtende mense agter George ...

Dan sien hy 'n foto van haar dogter op die lessenaar. Hy komplimenteer die skoonheid; die tante versag. En nou? George moet met haar uitgaan om sy werkloosheidsgeld te kry!

Nodeloos om te sê: die dogter is skreeulelik, die uitgaan 'n nagmerrie en so boemerang die plan. Net soos die vals nommer van Vandaloo ('n latex maatskappy) waar hy sou aansoek gedoen het met Jerry se huisnommer. Natuurlik met Kramer wat alles laat uitbom wanneer hý die foon antwoord.

Jerry apploudiseer George vir sy tegnieke om telkens nie werk te kry nie en tog aan te hou lewe.

Soos 'n Franse klug loop daar altyd iets verkeerd met die planne. En die slim tydsberekening laat dit werk. Soms sien jy hoe wel dat Jerry nie sy lag kanhou nie.

“I love the smell of boxes in the morning,” sê hy in 'n solo-vertoning. Apocalypse now luier in die agtergrond. Dit gaan oor trek (move) en hoe ons altyd op soek is na genoeg bokse vir die trekproses. Tot ons die finale boks kry wanneer ons sterf.

'n Komediereeks wat beweeg van slapstick tot swart humor.

*

Gunsteling-komediante: Buster Keaton, Charlie Chaplin, Peter Sellers, Mr. Bean...

Oor Peter Sellers het T.T. Cloete hierdie aangrypende gedig geskryf waar hy inspeel op Sellers se belangstelling in die okkulte (Woorde Wat Weeg/ Joan Hambidge - ‘n Nota by T. T. Cloete se “Alle grappies op ‘n stokkie” (uit Jukstaposisie, 1982)Besoek 22 April 2020).

Alle grappies op 'n stokkie

Die ektoplasma maak mislik.
Alle vlae hang stigtelik
by alle teaters halfmas.
Peter Sellers is vandag veras
by Golder's Green. Wat mens afkerig maak
is dat die dooie vertrek en ander moet ontslae raak
van sy lyk. Die diens vir die lastige rou
en konvensie is deur John Hester gehou,
Peter se vriend, 'n kannunik.
Maak dit vrolik
om van die walglike oorlas
verlos te word. Slegs vriende uit die vermaak, kollegas
uit The Goon Show
sy eerste, sy derde en vierde vrou
mog die diens bywoon: Britt Ekland die seksbom
het ongenooid daar aangekom,
sy't vermetel met Spike Milligan opgedaag.
Sy is kywende weggejaag
deur Michael. Vir die groot
mededinging met die lastige dood
was Lynn Frederick
heel paslik
geklee in 'n rok wat inderhaas
spesiaal ontwerp is deur die modebaas
Yves St. Laurent. Terwyl hulle die lyk veras
vrolike musiek pas
immers by die toneel
is Glenn Miller se In The Mood gespeel
op Peter se versoek. 'n Lyk is darem 'n verleë ding.
Laat die poppe speel, laat hulle hom wegsing.
Tog het iets vreemds gebeur:
'n donderstorm wat ineens losbars versteur
en oorstem In The Mood. Dis nes Peter dit wou he,
dit pas by sy humor, het die kanunnik vroom gesê.
Wat pla
bedink agterna
in terme van tooneelspel: is dit deus ex machina
of is die grap bygedra
deur die baaslykverbrander?
To steal one's thunder
Pas by die toneel. Behoort die oorskot
aan die duiwel, aan God?
behoort die donder

aan God, aan die duiwel? I wonder …

*

Nou verder lees aan Perec.


Donderdag 23 April 2020 | Dag 28

Vanoggend moeg; eintlik uitgeput. 'n Mens word emosioneel gedreineer deur hierdie ingryp met sy cabin fever. Elke dag se buite wees en op die balkon staan om na die see te tuur, helaas nie genoeg nie. Wens ek kon nou gaan stap langs die see ...

Tafelberg hou stil die wag na links, terwyl ek skryf kyk ek na die berg.

Vanoggend 'n bruisende rusie onder my. Gille van frustrasie. Laat dit begaan. Met kompassie.

Navorsers sal waarskynlik hierna studies die lig laat sien oor hoe mense oorreageer het: hoe jy spook om waar van wolhaar te skei. Nie meer tyd vir ambivalensies het nie. En hoe onsekerheid mense se gedrag aantas.

My buurman bring 'n bakkie sop. Ek gee biltong en sjokolade. En een sigaret omdat hy probeer ophou rook.

*

Die Psalms se konkrete beelde is opvallend. Die kinders sit soos olyfbome om die tafel. En ons ingang en uitgang wat bewaar word (Psalm 121) en hoe ons moet waak teen valse lippe en die die bedrieglike tong (120). Plaas 'n wag voor die mond (141).

Die lees van die Groot Boek is 'n nostalgiese reis. As jong kind het ek gedeeltes onderstreep en daardie kind het nie geloof bevraagteken nie. Dit was 'n gegewe. En wonderbaarlik hoe hierdie boek waarhede oordra wat ook in die Boeddhisme staan.

*

En my groot rasieleier Crito staan al weer voor my deur met 'n koekblik in die hand. 
Van my beste vriende is groen pyltjies en bruin bottels: Koffietafelboek vir ganjamense en ander fragmentlesers, deur Kleinboer. Resensie: Joan Hambidge. (Rapport Boeke) Litnet 23 April 2020
 Joan Hambidge sê nie veel oor Kleinboer se bundel nie, maar gee hom kans om ons self te oortuig deur die aanhaling van ses gedigte uit die bundel. 
Crito kan beslis nie lees nie. Dit staan daar: humor, grensoorskrydende ervarings, taalspel.

En:
Die ouers – en die tweelingbroer – loop deur sy werk. En Kleinboer se tekste problematiseer telkens die outobiografie. In Kontrei het hy dit so effektief geproblematiseer dat dit meer word as die teks = Fanie de Villiers (Kleinboer). Dis 'n lywige digbundel vol praatverse waarin die digter dikwels in 'n selfgesprek gewikkel is. Dit wat oënskynlik maklik lyk, sit vol woordspeletjies. Miskien kon die digter minder verse opgeneem het (daar is sekere herhalings soos die luister na musiek of gedrinkery), maar in die geheel is dit 'n pretensielose, eerlike, sjarmante digbundel van ons Boere-Bukowski. Lesers en liefhebbers van sy prosatekste sal dit geniet. Hopelik soveel as wat hierdie leser dit geniet het! 
Crito laat my dink aan die man wat met Monopoly-geld 'n hoer wou betaal en boonop kleingeld verwag het.

*

Seinfeld.

Og, dit dreun voort. Kramer wat op 'n vrou kots (per ongeluk) omdat hy van Jerry se melk gedrink het wat al rens was.

En dan die heerlike wonderwerk: Jerry wat meen daar is geen simpatie-kaart vir hierdie soort ding nie.

Die humor word al hoe swarter hoe langer 'n mens kyk. Reeksmoordenaars en selfmoord kom ook aan bod.

Met 'n sekerlik een van die beste send-ups wanneer Kramer en buurman Newman in die hof is. Lg. speel prokureur wat moet verdedig.

Dit speel so perfek in op die hele genre van L.A. Law en al die hofdramas dat 'n mens skreeu van die lag. Met Kramer wat - soos gewoonlik - die emmer laat val met sy onnoselheid.

En waarom is Julia met vakansie in Frankryk? Die internet verklap die geheim ...

*

Perec se Life: A user's manual kan jy lees as een groot roman of die verskillende verhale afsonderlik benader. Die een oor die kinderoppasser, Elizabeth de Beaumont, wat per ongeluk die kindjie wat sy oppas, laat verdrink. Die ma pleeg selfmoord en sy word agtervolg deur die pa.

Sy raak verlief op 'n man, het twee dogters en hulle storie word later vertel in die roman en rekonstrueer deur die prokureur en haar man.

Die vrou se ellende en paranoia is van die mees aangrypende skryfwerk wat hierdie leser ken.

In die agtergrond speel Mozart op FMR – vanuit die Concertgebouw.


Vrydag 24 April 2020 | Dag 29

Op reis deur Turkye so nege jaar terug – op 'n luukse bustoer vol grimmige persoonlikhede – reis ons in 'n sirkel deur hierdie land. Van Istanbul tot terug by Istanbul.

Istanbul, Izmir, Antalya, Ankara ... lieflike bakens.

Om net buite die hoofstad te stap, is 'n reis deur die Nuwe testament met Paulus se staptog 47 - 49 v.C.

Maar een aspek sal ek nooit vergeet nie. Die ongelooflike lang, uitmergelende afstande: tussen hoofstede is soos van Kaapstad tot Beaufort-Wes; of Johannesburg tot in Louis Trichardt.

Elke dag tussen 5 - 6 ure op die bus. 

En elke keer – laatmiddag – vra ons vir die gids: hoe lank nog? Hoe lank nog voor ons by die hotel sal wees?

“Ons is amper daar.” Sy amper daar was gewoonlik nog twee ure weg. En so voel ons almal oor die ingrendeling wat nou fase 4 binnegaan.

Is ons amper daar?

Definieer amper, definieer daar...

“Saggies ontwaak my hart ...” – hoor hoe goed vertolk Marilyn Horne hierdie lied (Marilyn Horne - "Mon coeur s'ouvre a ta voix" - Saint Saens - YouTube. Besoek 24 April 2020).

Marilyn Horne (1934 - )

Die laagste note
skep sy uit ‘n diep, donker put,
of laat dit rommel soos swaar onweer;
die hoogstes ruk sy terug, terug,
om weer rus te vind in ‘n skuiling. 
Sy is soos, nee, ís ‘n groot storm
waar voor ‘n mens vol bewondering
én met iets soos vrees staan.
Behalwe hier die volledige beheer,
asem, diksie, frasering.
Almal sweer hoog en laag,
niemand kan ‘n hart só laat ontwaak,
soos hierdie mezzo uit Bradford, Pennsylvania.

(Uit: Lot se vrou, 2012).

*

Vanmiddag oorspoel deur ennui, ry ek deur die strate van Kaapstad.

Kaapstad se geboue is leeg. Al die plekke waar ek gereeld gekom het, is toe. 'n Sekuriteitswag staan voor Haiku. Distopia-in-aksie. Dit lyk soos 'n Sondag.

Die kerk waar die verskoppelinge vir 'n tydlank gebly het, is toe. Die strate is skoon.

Elke dag is daar meer bedelaars op straat. Vanoggend word al die ou kos in sakkies gepak en by elke stoppunt gee ek 'n aalmoes.

Die ingrendeling het sosiale ongelykhede soos 'n pitsweer oopgesteek.

“Al kan jy nie iets gee nie; groet ten minste. Gee erkenning,” is my buurman, 'n diaken, se raad. Hy het altyd Maandagaande by 'n koffiekroeg vir haweloses gewerk. “Dis 'n mens. Erken net sy ménsheid.”

*

By die Duitse slaghuis koop ek vir my en die bure osstert vir Sondag. Stuur vir my buurvrou, 'n voortreflike kok, 'n Jamy Oliver-resep. Wanneer sal ons weer Saigon se osstert met 'n donker Thai-sous op geel rys eet?

Ondertussen is restaurante steeds toe. En kroeë ook. Ons mag darem sigarette koop, maar geen drank nie. Eers tydens fase 3 glo.


Die ergste is die roetine. Elke dag opstaan, skryf, lees, kosmaak, kos koop, terug om te skryf – musiek, films.

'n Dodelike sirkelgang. Soos op daardie bus deur Turkye ... met 'n klippie onder die tong teen die dors.

Vanoggend slaan ek die Groot Boek oop en sien my aantekeninge as jong kind en geparste blomme. En daardie louheid waaroor Paulus skryf, ontdek in die lou water van Laodicea en nou weer:

My Bybel

‘n Geparste blom
stingel langs die woorde
ek het jou by die naam geroep;
‘n Sondagskoolboekmerk
vou by louheid as ‘n sonde oop,
en ‘n hart van sywurm-sy
wys die weg ritselend na Eden aan.
Onderstrepings met ‘n balpuntpen
rig my jong geloofslewe
in hierdie geskenk van my ouers.
In my middeljare verloor ek my geloof,
verwerp hulle Bybel en veral hulle waardes,
ontdek die hel is beslis ander mense,
die lewe ‘n absurde, hier-en-nou.
Voetjie-vir-voetjie word jy on-gelowig,
agnosties, skepties…:
‘n andersoortige Bybel, die Bardo Thödol,
word ‘n meetsnoer toe die lewe
nie in lieflike plekke vir my val.
Vanoggend gaan die cadeau oop
by ‘n ander openbaring:
woorde, soos geloof,
nie meer ‘n Toring van Babel.

(Uit: Lot se vrou, 2012).

*

Gelukkig is daar darem ook heelwat humor soos Margaret Atwood se verslag – aangestuur deur die digter Juanita Louw uit die Midde-Ooste – van hoe sy hierdie tyd hanteer (Margaret Atwood’s lockdown diary/ life as an eccentric self-isolationist | Books | The GuardianBesoek 24 April 2020).

*

Nou vir die daaglikse ruilhandel. Sigaret en koerant van hier tot sop en melktert van daar.

Soos Jan van Riebeeck destyds moes onderhandel met die inwoners van hier.

Voorheen hierdie stad bykans toeristies beleef. Elke aand elders besig, aan die beweeg, mense ontmoet, uiteet asof ek 'n besoeker hier is.

Nou kyk ek anders na die stad: van binne na buite.

Uit my venster wat Tafelberg raam; op my balkon wat tot vér by die hawe staan.

Ag, hoe lekker om na Jim Reeves se Engelse aksent te luister in  ”Die blonde matroos” (Die Blonde Matroos - Jim Reeves - YouTube. Besoek 24 April 2020). Hier is die lirieke:

Sy staan op die hawe van Tafelbaai strand
Haar seemans-geliefde hou sy by die hand;
Sy kla oor haar noodlot, haar hartjie is te seer -
Sy het glad geen tuiste en Moederlief meer...

Neem my, O matroos, neem my saam as jy swerwe;
By jou wil ek ween, wil ek lag, wil ek sterwe
Ons hoort mos tesame soos die wind en die see -
Ek gee jou my liefde, ag, wat meer kan ek gee?
Ons hoort mos tesame soos die wind en die see -
Ek gee jou my liefde, ag, wat meer kan ek gee?

Neem my, O matroos, neem my saam as jy swerwe;
Met jou wil ek ween, wil ek lag, wil ek sterwe
Ons hoort mos tesame soos die wind en die see -
Ek gee jou my liefde, ag, wat meer kan ek gee?
Ons hoort mos tesame soos die wind en die see -
Ek gee jou my liefde, ag, wat meer kan ek gee?

Inderdaad ween, lag en sterwe ...


Saterdag 24 April 2020 | Dag 30

Met elke reis is daar opwinding met die beplanning, die lang reis met jet lag en hierna die ontdekking van die vreemde landskap, die mense, die gewoontes, die kos, die wyn.

En dan een oggend: het jy genoeg gehad. Jy wil huis toe.

Met hierdie reis ook so. Behalwe jy ís by die huis.

Met my drie laaste reise: 'n bom in Tunis; 'n tas wat laat aankom in Bogóta; 'n vlugvertraging in Wene weens stakings in Parys.

Dramatiese reise, maar wat lank na die ervaring bly inwerk het. Hoe gaan hierdie inperking ons menswees verander?

“Irony is the hardest addiction of all,” beweer Seinfeld daar filosoof van die niksheid en menslike belaglikhede.

“Laat alles val wat pronk en sieraad was ...” die versugting van die digter Van Wyk Louw. 

In tye van nood word daar georden. Vensters gewas. Gestofsuig.

*

Die 8 uur handeklap dui op oorlewing. Nog 'n dag is die virus afgeweer. Maar dis ook uit dankbaarheid vir dié wat versorgers is in hospitale in hierdie tyd. Of na haweloses omsien in plekke soos The Arc in Kaapstad. Want die meetsnoere het nie vir almal in lieflike plekke geval nie.

The Tao is silent van Raymond M. Smullyan, sy gids tot Oosterse filosofie het in 1987 verskyn. Christene en ateïste stry dikwels oor die bestaan van God en die een moet die ander oortuig. Eersgenoemde wil mense se siele red; laasgenoemde dink dit is primitief wat ewolusie en die wetenskap ontken. Hierteenoor meen Smullyan is die Taoïs besig om die langs die stroom te sit met 'n boek of iets te drinke en geniet die lewe sonder om te wonder of die Tao bestaan.

*

Soos Seinfeld aanbeweeg raak die reeks al hoe meer self-refleksief. In die vierde seisoen moet Jerry en George 'n komedie-program voorlê. Hoe weet ons die baas hou nie daar van nie? Wel, hy gooi op ... (oënskynlik van 'n maagaandoening, maar nietemin).

“Ek het nog nooit iemand ontmoet wat so baie weet oor niks nie,” meen 'n model in 'n vliegtuig langs Jerry. En dis waar. Klein nietighede word tot monsteragtige hilariteite opgedoek. Soos neuskrappery wat 'n verhouding kan verongeluk; al was dit nie regtig so nie.

“If your body was a car, you wouldn't buy it – too much upkeep,” meen onse Jerry tereg.

George wil as porno-ster die naam Buck Naked gebruik (ou grappie) en bekendes word ingespan om verdere myle aan die reeks te gee. Wyle John-John Kennedy en selfs Calvin Klein. En Salman Rushdie met 'n gespottery oor sy naam wat soos vis klink.

Elaine jim saam met hom (o verrukking), maar weens 'n misverstand tussen haar en Jerry wat met 'n maagd uitgaan, dink ons dat John-John met die maagd in 'n geel cab verdwyn.

Die slot onthul die waarheid: dis Kramer met 'n woeste swart pruik wat haar ont-maagd.

En Calvin Klein? 

Hier word die spot gedryf met gay-wees en lyflikheid. So: Elaine word geterg omdat haar tepel wys op 'n verjaarsdagfoto op 'n kaartjie wat sy aan almal versend het, maar 'n ietsie van Kramer se oempabaloelie wys.

Masturbasie, gay-wees, neuskrappery, outing van 'n pa, 'n voor-op-die-wa 15-jarige, word in hierdie seisoen beloer.

Meer nog: gestremdheid en Kramer wat verlief raak op 'n vrou in die rolstoel wat in 'n ongeluk beland het, omdat hulle wederregtelik geparkeer het op háár plek. En dan om 'n tweedehandse een vir haar in die hande te kry en uiteindelik los sy hom.

Plastiekborste. Seksisties bepaald, maar snaaks.

Grensoorskrydend? Perdalks.

Elke keer met vlugvoetigheid word 'n grap op sy kop gekeer. En vooroordele ontmasker (van sowel die karakters as ons die kykers) wat opnuut bewys: die beste humor is wrééd.


Laataand laat weet 'n kollega dat ons in Kaapstad nog nie uit fase 5 kan beweeg nie. Gevaarsone. En dat die aanlyn-klasgee hom bó sy kragte beproef.

“Miskien moet ek jou skype dat ek jou ten minste kan sien,” stel hy voor.

Die Tao is stil.

In Psalm 150 word daar geloof met basuingeklank, harp, siter, tamboeryn, koorddans, snarespel, fluit, klinkende simbale.

Tel jou seëninge, dink ek. In stilte met Saterdag wat Sondag word. Jy het ten minste kos, boeke, beskutting, vriende, internet ... en musiek.

Nomaad

νομάδες

Gedagtig aan hulle wat nooit 'n staanplek 
onder die sterre vind vir die voet se holte
soos die Mbuti van die Ituri Reënwoud,
die Negrito's in Suid-Oos-Asië, die Adivasi
in Indië, die Nukuka-Makú in die Amasone:

eens op 'n tyd was hierdie nomaad flink
aan die reis van kontinent na kontinent
wég van ankers en vastighede aan die rinkink
in onveilige plekke ver van haard en huis
net met onrus as die dwingende kompas.

Te lank uit en tuis sodat die self soos die gedigte
altyd op soek was na nuwe, onbegonne weivelde.

(uit: Nomadiese sterre - onder rekonstruksie).

© Joan Hambidge