Brooklyn-brug
Thy cables breathe the North Atlantic still.
Hart Crane
I too knitted the old knot of contrariety ...
Walt Whitman
O Brooklyn-brug,
veel besonge oorgang
van lewe na dood,
jy staan opgeteken
in Walt Whitman
en in Hart Crane.
Ook Jack Kerouac
besing jou.
Maar dit
is Majakofski
ver terug in 1925
wat glo
jy sou selfs
die Oordeelsdag
oorwin
en oor die débris staan.
Hierna sal
alles vervorm
en verwerk word
met jou
as model.
Daar was
so 'n dag,
genaamd 9/11,
toe jy weerstand bied,
ook 'n uitkoms was.
Amateur-fotograwe
kon
die vuur en rook en swael
ópvang
vanaf jou onwrikbare posisie
wyl
'n boot geluidloos
onder
deur jou vaar.
(c) Joan Hambidge
*
Nagmerrie
Daar is geen poësie
glo moontlik na Auschwitz?
Jeroen Bosch se triptiek:
deurgesaagde lywe,
folterkamers,
stank en bloed
in 'n cauchemar.
'n Kop bars oop
granate spat oor
die convertible
want Anita kom nooit
met die môretrein:
Zapruder op sy pos
en op youtube speel
Happy birthyday, Mr President
waar die twee gedoemdes
nou aanskou
hoe Stalin en Hitler
hul folterwoorde eet
in 'n hel van herhaling:
die droom 'n blote grotteschi?
Monsters en chimeras
bevolk 's-Hertogenbosch
toe 'n brand in 1463
die jonge Jeroen
se dorp verwoes:
in die Museo del Prado,
Madrid word sy kuns,
echt een nachtmerrie,
agter glas gestolp:
Adorno was nooit daar.
(c) Joan Hambidge
*
Philip Seymour Hoffman R.I.P.
Wie sou ooit kon raai
dat jý weerloos gevind
sou word met 'n naald,
prikkende slang
om jou arm gedraai?
Of dat jy voete eerste
by jou rykmansapartment
nie die pers sou kon systap?
Jy was immers berug
om (self)konfrontasie,
besoeke aan 'n rehab
om 'n reputasie te red.
Die talentvolle Meneer Ripley
ruk jy aan stukke - hierna maak hy
van jou 'n voetskrif;
in die laaste kwartet kyk jy
lodderoog in 'n spieël
met ruwe wenkbroue
agterdogtig en slu.
Jy word telkens jou karakter:
lispelende, psigopatiese
Truman Capote
trap jy fyn fyn
na in die spoor.
Waar begin jy
en eindig hy?
Lewe, weet ons,
behels meer as boogie nights,
roem of faam 'n blote sinekdogee.
As kind vertolk jy
Hompie Kedompie
en in die voetspore
van die grotes sou
jy gewis kon volg
met 'n King Lear of 'n Richard III.
Nou net jou ryk of nalatenskap
vir 'n high of 'n score:
"A horse, a horse, my kingdom for a horse!"
Verslawing 'n blote benoeming
vir die beste ondersteunende akteur;
na die derde keer
genadeloos,
'n laaste Oscar
oorhandig
sonder bedankingstoespraak
of applous.
*
Philip Seymour Hoffman R.I.P.
Who could ever guess
you would be found
defenceless with the needle
prick of a snake
coiled round your arm?
Or that, feet first,
you’d not be able to sidestep
the press at your luxury apartment?
You were, after all, notorious
for (self-)confrontation,
visits to rehab
to salvage a reputation.
The talented Mr Ripley
you tore to shreds – thereafter
it made you a footnote;
in the last quartet,
with rugged eyebrows and hooded
eyelids, you stared into a mirror
with suspicion and cunning.
You repeatedly became your character:
neatly, neatly you trod
in the footsteps
of the lisping, psychopathic
Truman Capote.
Where did you begin,
did he end?
Life, we know,
is more than boogie nights,
renown or fame mere synecdoche.
As a child you played
Humpty Dumpty
and you would certainly
have been able to follow
in the footsteps of the great
with a King Lear or Richard III.
Now just your realm or heritage
for a high or a score:
“A horse, a horse, my kingdom for a horse!”
Addiction merely a nomination
for best supporting actor:
after the third effort
pitilessly
a final Oscar
received
without an acceptance speech
or applause.
(Translated by Charl JF Cilliers)
(c) Joan Hambidge
*
Philip Seymour Hoffman R.I.P.
Who could ever guess
you would be found
defenceless with the needle
prick of a snake
coiled round your arm?
Or that, feet first,
you’d not be able to sidestep
the press at your luxury apartment?
You were, after all, notorious
for (self-)confrontation,
visits to rehab
to salvage a reputation.
The talented Mr Ripley
you tore to shreds – thereafter
it made you a footnote;
in the last quartet,
with rugged eyebrows and hooded
eyelids, you stared into a mirror
with suspicion and cunning.
You repeatedly became your character:
neatly, neatly you trod
in the footsteps
of the lisping, psychopathic
Truman Capote.
Where did you begin,
did he end?
Life, we know,
is more than boogie nights,
renown or fame mere synecdoche.
As a child you played
Humpty Dumpty
and you would certainly
have been able to follow
in the footsteps of the great
with a King Lear or Richard III.
Now just your realm or heritage
for a high or a score:
“A horse, a horse, my kingdom for a horse!”
Addiction merely a nomination
for best supporting actor:
after the third effort
pitilessly
a final Oscar
received
without an acceptance speech
or applause.
(Translated by Charl JF Cilliers)
(c) Joan Hambidge
Iewers buite tyd bestaan ons:
in die voorportaal van die Demantoid
drie horlosies se wysters staan botstil:
Tokio, New York, Istanbul…
wyl ‘n kersliedjie klokkie-klokkiespel,
verkies ek tog ‘n klokkespel in Amsterdam.
Met jou het ek tyd gewen, meen ek:
my selfoon wys immers ‘n dag agter
oor die tydverskil tussen Oos en Wes.
My onopgemaakte bed verklap
‘n nag vol drome, hunkeringe
na daardie tyd toe jy, les bes,
onversadig, tydsaam en tydloos
die oggendwekkers saam beleef het:
klokke van die Katolieke kerk,
die muezzin se dralende gebed,
tot die dénouement: stadige
liefdemaak in ‘n tydlose liefdesbed.
Hanoi
(c) Joan Hambidge
*
Liefdesgedig as reisgedig:
1 Om uit te check
Ek het jou verlaat
soos uit ‘n hotelkamer
gecheck: sonder adres
of foonnommer,
boonop nat handdoeke,
‘n onopgemaakte bed
agtergelaat
met ‘n vullisblik
vol verwyte,
foltering en verset.
My tas voor die deur
en die kodenommer
van die slot (soos my hart)
nou net aan my bekend.
Bykans vergeet
om vir die ekstras
van ons liefde te betaal.
Die rekening
hiervoor
sal waarskynlik
vir altyd
onvereffen bly.
2 Deur die doeane
‘n Packlite-rugsak, handtas,
dagboek, kamera, selfoon,
beursie, rekenaar, paspoort
geskandeer
om dalk iets ongehoords uit
te wys? Soos ‘n a-ritmiese
hartklop? ‘n Onthou-virus?
Dalk ‘n verwytende klont?
Tog bly hierdie sisteem
in gebreke
om ‘n handvol verse
se metriese patroon
vas te stel.
Jambies of anapes?
Dit wis ek nie.
Weet net
jy het immer
elke gedig oor jóú
hartgrondelik verpes.
3 Zip up your chakras
In ‘n droom verskyn
jy vraend aan my:
wat het ek gedoen
om hierdie stilte
te moet verduur?
Woordeloos, ek,
net om later
my nogmaals
te verweer
teen astrale vrae
ná voltooiing
van dyn en myn.
Nou’s dit
“zip up your chakras”
soos die liedjie lui;
dog geen woundology,
geen gedig.
4 Spoorsny
‘n sms
bazoeka
deur ‘n tonnel
waar ek
skuilhou
teen jou:
weer jou af
en vee
voetspore
dood
deur ons
te delete:
nou loop
ek vorentoe
en fnuik jou
met sandale
se spore
wat agtertoe
wys.
Saigon 2013
(c) Joan Hambidge
*
Gedig
HJS
‘n Reis soos ‘n gedig
loop immer op twee vlakke.
Moord eis speurder
soos ‘n liefdesvers
jy en myn(e) opeis:
liefde word tog dood-slag?
Iewers tussen Saigon
en Hanoi op pad na
Halong-baai
pleeg die digter
‘n pleonasme rapat
soos ‘n onbebroeide eier
raak dié referensie
kant nog wal.
Ek hoor jou vra:
hoe was die landskap
in IndoChine?
Blaas my siel.
Daar is geen mirakels
of muses hier.
Niks wat Cleanth Brooks
sou behaag;
net die Japannese linguis
ter harte neem
oor gevaarlike woorde…
Dus nou náskryf in stof.
Die leser, nes die digter
word vervlaks gefnuik.
(c) Joan Hambidge
*
Poem for Mandela
.jpg)
Banned to a different kind
of Ceylon, abused, humiliated –
to a cell
with a name carved out:
on Robben Island you braved
the blinding sun.
Foreigners travel
from far and near
by boat or ferry to that place.
And you waited
– a fearless exile.
Then cast out
to a different space:
the Victor Verster
to the big V
of Freedom
in front of the all-seeing eye
of so many cameras,
move away from betrayal
on the long road to Forgiveness
a peace sign,
V
like those who endure,
the condemned,
austere like others before you
from insurgent to hero,
the past eclipses the present:
Nelson Mandela,
Rest in Peace.
( Translated by Johann de Lange)
*
Vers vir Mandela
Na ‘n ándersoortige Ceylon
verban verbruik verneder
na ‘n sel
met ‘n naam uitgekerf:
trotseer jy op Robbeneiland
die verblindende son.
Vreemdelinge vaar
van heinde en verre
per boot na daardie oord.
En jy het gewag
- ‘n vreeslose verbanning -.
Toe na ‘n ander ruimte
verstoot:
die Victor Verster
tot die groot V
van Vryheid
voor die alsiende oog
van soveel kameras,
wég van Verraad
die lang pad na Vergifnis:
‘n vredesteken,
V
soos lydsames,
verdoemdes,
askete voor jou
van insurgent tot held,
skuif verlede oor hede:
Nelson Mandela,
Rus in Vrede.
(c) Joan Hambidge
*
Huishoudelike oorlog
Immer aan die einde
van nog ‘n liefdespel
bly stofsuig die allerlaaste opsie:
die klein blou Bosch-krokodil
sluk met onverdrote ywer blindelings
die reste van ‘n verhouding op.
Knersend op sy plastiek-tande,
‘n ekstensie van sy eienares,
rig hy hom op al die hoeke
en draaie van ‘n huishouding
vol matrioska-poppies, maskers
uit Wes-Afrika en ‘n voedoe-figuur
perdalks uit Kuba?
En ja, het hy nie attitude nie!
Onvermoeid sonder slag of stoot
word elke onsigbare stoffie opgesuig.
Na soveel jare ontsluit ek sy pensie
en vind tot my verbasing
verlore versreëls: ‘n ietsie van Eybers,
‘n skeutjie somber Spies,
‘n krieseltjie woedende Krog
en veral ‘n flentertjie eiegoed:
“Jy’t weggegaan
en jy bewoon
‘n stowwerige katakombe
van ‘n blou bedonnerde Bosch-stofsuier
sonder ‘n wakende kat
met twee Russiese munte
op jou blinde oë.”
(c) Joan Hambidge
*
Emily D op Facebook
“I dwell in possibility”.
Hoeveel volgelinge
sou jy op Facebook trek?
Oor hoop as die ding met vere
wat woeker in die siel?
Oor jou liedere van eensaamheid
met spaars, afgetelde sillabes?
Sou jy elke dag aanmeld
en ‘n boodskap laat
oor nog ‘n dag sonder voorval
of gebeurlikheid?
Dalk iets vertel van die singende
bome, die klaende huidjie-hu
of die blomme in jou tuin?
Sou jy iemand un-friend
of afweer wat niks begryp
van die hartslag van ‘n aandagstreep?
Hoe sou dit tog alles klop?
Die intens private digter
uitgelewer aan sengende,
sinnelose sinergie?
(c) Joan Hambidge
*
Letter for Eep
I
Do you remember how once
in the tearoom
considering ‘writers and conflict’
you inquired why we keep leaving this country
in the mise-en-abyme
of an endless text-
within-text game?
With polemical zeal, I pointed at
Eybers and her struggle
with Comptroller de Laar:
“Wake up! You're no longer in Africa!”
My apologies, Eep, that after
so many years I have yet to
discover a way
to celebrate your departure:
II
Jung to Emma Jung
—March 15, 1920, Grand Hotel Sousse
My dearest Emma
Unfortunately, I cannot
write to you
when sober or sensible;
quite simply, it is
too much for me.
A few impressions must suffice,
or lateral thoughts.
After a cold ocean voyage,
Algiers was bathed
in a golden glow.
At dawn, the sun’s
yellow glow broke
across my dark carpet.
Red fezzes and yellow uniforms
of the African Tirailleurs,
the red of the Spahis
with a white burnoose. And guttural sounds
that could have come
from a Zürich canton…
You can no longer think about yourself,
fully at large in a potpourri
that you cannot describe,
even less understand.
Sultry Botanical Gardens
and tropical forests
with the salt taste of a sea breeze
on my tongue.
Then the thirty-hour train journey to Tunisia,
where I walked in an ancient city
filled with Arab mysteries
from the Moorish Middle Ages.
Here, one loses oneself
beyond words or understanding
and the shrill voice from the mosque
is completed by the painting
of a shoemaker on his mat,
a blind musician with a drum
and a three-stringed lute;
and a dirty, praying beggar as well.
There are swarms of flies,
smoke from oil lamps
and the afternoon humming
of the muezzin
is freshly caught
by fezzes, uniforms
with a scabby cat in the sun.
A strip of blue sky,
the white minaret against
a tranquil sky.
Shuffling yellow and red shoes
on black feet
gliding noiselessly.
And at night there is the silver sheen
of the mournful moon.
On the train journey, we accidentally
hit a camel
and white figures
appeared in the night
from everywhere
to save the unsaveable…
Sousse is white walls and towers
with a god that wakes in the morning,
and the moon, yes, the moon
shines at night like a large olive tree
over the city.
Forgive me, dearest Emma,
for this melancholic stutter:
I don’t know what Africa is saying to me,
but it’s saying something…
III
Everything here is a struggle, Eep;
literally, from one fight
to another in this country. As an afterthought,
I wonder what the late Lisbé
could contribute in a book on Africa?
(Translated by Douglas Reid Skinner)
(c) Joan Hambidge
*
“Poësie is verbittering,
hemelse heuning wat vloei
uit ‘n onsigbare heuningkoek
vervaardig in die siel.”
Federico García Lorca
Vir Jdl
Hoe ironies
dat sy wat dink
nes Federico García Lorca
dat poësie hemelse heuning is,
spruitend uit ‘n onsigbare heuningkoek
allergies is vir stiltes.
Dat om buite woorde
of sonder woorde te wees
(met jou hoed in jou hand,
kom jy regdeur die land-
skap van ‘n gedig)
haar van jongs af steur?
Om die gedagte van afskeid,
die omtes van die hart,
die geweld-van-stilte
woordoordadig te verken
en in die tuin van Emily D.
in Amherst, Mass. ‘n klipgooi
van Sylvia P. se Smith College,
dáárdie zoemende by te hoor:
die aandagstreep in ‘n vers
sinkroniseer met die hartslag
van die digter verslaaf
aan swart bytjies op papier
al om die wit en apostroof.
(c) Joan Hambidge
*
Besetzung
Vir lank was jy
in my gemoed
soos ‘n droogte
geteisterde gebied:
gebid om die reën
van jou aandag,
leibeurte afgewag,
die stofstorms van jou stilte
gade geslaan.
Selfs die Landbank
het die lenings
van jou liefdevolle lyf
ópgeskort.
Toe ná ‘n biddag
vir reën
spoel alles weg.
Ek verlaat ons kleinhoewe:
uitgeboer en bankrotverklaar,
trek weg,
sonder ‘n transport-akte
of hoop op ‘n nuwe staning
onder die sterre met jou.
(c) Joan Hambidge
*
Weer eens
Soos Eybers en Krog.
Vir Jdl
Ek kom weer eens nie uit
met my digterlike budget nie:
‘n halfgekykte Short Cuts grom
in die swart DVD-speler.
Die kouewaterkraan gor
sonder water weens verbouings
en verbrekings by die bure,
‘n troostelose hemp
(let op die personifikasie)
kla sonder knope
en ‘n halwe Valentino-pizza
gril vir ‘n duisendpoot
langs ‘n blikkie Doom.
Hou jou by jou lees,
beveel Elisabeth Eybers
en Anna Krog, kenners op dié gebied.
Hoe de fok doen jy dit
wanneer jou eks onverwags sms
en soos ‘n haai deur die nette
glip na aanspraak op jou psige
en jy woordeloos en ontheemd
voel soos ‘n Russiese beer
in ‘n tropiese dieretuin,
terwyl die apies pis
op verbygangers?
Ek maak aanspraak
op my digterlike gespreksmaat,
hy bedien my altyd tog van raad,
en wens ek was iewers
in ‘n vreemde ruimte,
ver weg van huishoudelike ellende
met stof wapperend
vuil vensters,
en ‘n bril vol groenspaan.
(c) Joan Hambidge
*
Hoeveel onse in jou pond?
Wie is die ewige jy,
die aangesprokene?
Petrarca had sy Laura,
Dante ‘n Beatrys.
Lesers van poësie vra taks,
wie is die “jy” in elke vers?
Hoeveel onse in my pond?
Soveel jy’e staangemaak,
uitgestal en ópgestop
in my somber sange.
Die digter is ‘n lykskouer,
nee, vivisektor en in Istanbul
by nabaat, beantwoord ek jou vraag:
“Hoeveel geliefdes had jy?”
Daar was net één, één Groot Liefde,
die matriks of matrys:
haar regte naam moet sy nog kry,
inmiddels doop ek haar
ónomwonde en paradoksaal,
en beslis finaal:
Ars Poetica.
(c) Joan Hambidge
*
Onbeantwoorde vraag
Hoeveel verhoudings had jy?,
vra die reisgenoot direk.
Om die oë te vermy,
skil sy die dop van ‘n eier
en bied ‘n antwoord
in ‘n metaverslag:
Die “sy” in Palinodes laat haar dig:
Ter in die
As ek jou topografies
moet voorstel
(stip soos die woord eis)
dan ‘n Mediterreense stad.
‘n Warm, wolklose dag
word sonder sein
winderig, stormagtig.
En onvoorspelbaar
stil. Bewegingloos.
Drie maal per dag
dink ek nou aan jou.
Soos dié drie
weerstoestande: geluk,
misverstande; maar
veral - onhoudbaar
die blywende stilte.
Die “sy” in Vuurwiel laat haar skik:
Dizain
Deesdae wanneer ek ‘n vrou ontmoet
op my hoede, kopsku, wonder nie meer
oor haar sagte mond of ander goed,
en of sy haar oë onderwaters, ensomeer,
oop- of toehou en of sy gil vir meer,
sy haar kop (uiteindelik) finaal verloor.
Nee, ek bêre my bedelaarshoed, uit en oor
en wonder -by voor- en nabaat- stet!:
watter triek gaan sy uit die hoed toor:
Hoe my neerlê op waffer Prokrustesbed?
By voorbaat dan,
elke vers in
hierdie donker labirint,
‘n kriptonemie,
‘n onbeantwoorde vraag.
Dalk daar is niks om hieruit te trek,
behalwe dat die “sy” of “jy”
telkens dieselfde wond vergestalt?
So tussen stilte
en stip verlaat sy
stiekem
die museum
van smart.
(c) Joan Hambidge
*
Naam
Ek kon nooit maar nooit jou naam sê
nes jy nooit maar nooit die naam
van ons geheime liefde wou besê.
Jou langsame dubbeldoor-naam
bly te lank in my gemoed draal
soos ‘n swart vergeet-my-nietjie.
Nou het ek oplaas jou naam gesê;
in ‘n klein ritueel suiwer ek my,
vind toevallig vanoggend ‘n amulet:
‘n helende, afwerende dizain.
(c) Joan Hambidge
*
Still life
The final day of our love
has arrived. In my bathroom,
makeup and a few small things.
In the study, two suitcases;
a pink shell stands guard beside my bed.
Luckily, the bright flowers made
from wire will never wither.
A Gregoire Boonzaaier in a frame
and a handful of books are wordless witnesses
to our time together, like a photograph album.
All of that, I can give away, or sell,
or return to you should it cheer you up.
How on earth did you, I wonder,
end up in this failed sonnet?
(Translated by Douglas Reid Skinner)
(c) Joan Hambidge
*
You never finish a poem, you just abandon it
Paul Valéry
Gestel ek sou jou,
my voormalige geliefde,
aan die skryfproses gelykstel,
mag dit dalk só lyk:
aanvanklik is jy ‘n vrye vers
met soel en soepel beelde,
vol somer en sonreise
na vreemde, eksotiese bestemmings.
Dan word ons ingeperk in die strak
patrone van ‘n distigon se koppige koeplette;
vérder in die tyd begin die reëls
van ‘n sonnet sig meedoënloos geld:
jy in jou oktaaf en ek
in my sekstet
met die wending
van ‘n vertrek.
En nou?
Nie veel het oorgebly:
ek plaas jou in
‘n haikoe:
“die winterreën
spoel trane van jou vertrek
op my vensterruit”.
Jy, nou my kritikus,
sal waarskynlik
nie eens dié vers
lees nie.
Daar sal geen resensie
hiervan verskyn,
geen uitwys
van temas of tegnieke.
Nee, net jou stilte
skerper as afwysende kritiek.
(c) Joan Hambidge
*
Hotelkamer Istanbul
Kyk mooi,
sou ek sê,
‘n foto maak ‘n punt
in die groter komposisie of studium,
aldus Roland Barthes in Camera lucida:
die reistas toegesluit met ‘n reisbiljet,
en effens meer na links ‘n wasgoedsak
langs ‘n geel hemp en swart een
oor die stoelleuning uitgehang
voor die televisie se dooie oog.
Fresko’s uit die Bizantynse tyd
op die tafel: helaas onbespiedbaar.
‘n Gapende leerhandsak
(moeg soos die afwesige fotograaf)
regoor die rugsak
rustend op die bed
langs ‘n bottel parfuum,
reukweerder, selfoon en laaier.
Maar dis die pen
nou opgetel
om iets neer te stip
van daardie helder kamer.
Die lig van die Chora-Kerk
van Konstantinopel
aan die insypel
inkyk, inspeel
en vredig oor alles gespoel:
inkblou soos ‘n getyelose see.
(c) Joan Hambidge
*
Pneuma
Die onaantasbare iets, genaamd
siel, psige, onbewuste
is lotsbepalend;
dit wat ligter of swaarder
as ‘n veer
op 'n Egiptiese skaal
lê: setel dit binne-in
of buite die self?
Dalk vasgevang in taal,
aldus Jacques L.,
in ‘n triadiese verbintenis
verbeelde-simboliese-reële
vasgeknoop?
Nee, meen jy:
net so min
as wat die vierkant
kan sirkel
of die reghoek
se vierkantwortels
maklik verplant
is die psige, siel,
of-wat-ook-al,
té veel onder neon-ligte,
ge-youtube, ge-wikipedia
soos ‘n wafferse celeb
in Cannes aan die handtekeninge
verkwansel, die pers aan’t pypkan,
vir jou Keltiese aard
in navolging van John O’Donohue
nou maar een te veel.
Die siel onderneem
‘n duimpiereis
en verkies stilte bó
die myle en myle van leë praat.
(c) Joan Hambidge
*
Katabasis
We
live life forwards and think about it backwards.
Howard Nemerov
Dieper delwend die verlede in
lesend aan die vyfde edisie
van die Norton
ontdek
ek ‘n vers van Simon Armitage
oor hoe jy nooit ‘n gil
kan stilmaak nie.
Verder die hel in
speel skeeloog Sartre
harpisikord
en sing vals-vals
die hel-is-ander-mense;
met Dowe Peet
aan’t klippe kap
met ‘n armed vision
en wete van Satan-Helios;
nes Dirk-der-duisende
hoor daar is moer
in sy grootkoffieboek
se digterlike parade.
Is ek dan steeds Eurydice
wagtend op Orpheus
of word dié proses
meer-en-meer
‘n anabasis?
What the hell!
Jeroen Bosch trip-
tiek ‘n laaste oordeel
met sy visies
van die helnaarmaals.
Op my ou ramkietjie
met net een snaar
speel ek immer op papier
só heuristies aanmekaar.
(c) Joan Hambidge
*
Enantiodromia
Ek
is ‘n gedig
wat
‘n plek
soek
om te gebeur:
op
my psige ingebreek
deur
katdiewe
van
die digkuns.
My
paspoort en ID
raak
soek as ek vra:
wié
roep daar?
Op
reis in ‘n sirkelgang
weet
ek nou
jy
sal klip uit bloed tap.
‘n
Orkaan waai
die
huis van die gedig
hermeties
onderstebo:
Jannie
Smuts dra
in
sy saalsak
Kantwerk
-
wolf,
wolf
blaas
blaas
voor
die deur:
word
eerder mana (sic!)
uit
die hemele
van
die onbewuste
soos
Carl Gustav
dit
netjies stel:
complexio
oppositorum
hou
my dag en nag
tobbend
oor oorgange:
dié
bostaande formule
onbegrypend
nes ‘n akker
breek
in my gemoed:
gedagvaar deur die dood
en verloën oor die liefde,
dus as hermiet verban.
Die spreker (én leser)
bly skuilhou én kopkrap in die
kelders van onthou.
(c) Joan Hambidge
*
My Oom
glo ’n telefoonoperateur
laat die lyne suis
tussen
hom en my pa.
Snaaks,
my pa het nooit
daaroor gepraat nie:
oor sy broer
se werk by die sentrale.
Een nag het ek dié oom
op die bed sien sit,
waar hy gesels met homself.
Daar was ’n kind
se dood by ’n viergangstop
iets was daardie dag
soos telefoonlyne gekruis.
Die ander kind heet hierna Hope.
My oom word ’n alkoholis
oor sy kind se dood.
Daardie kind het saam
met sy ouma gesterf
op ’n kruising, onverwags,
sonder ’n telefoon na God
en waarom, weet ons nooit.
Op Tulbagh daardie tyd
met die aardbewing
het my tante glo
voor die vuur uitgeloop,
gedink dis die Oordeelsdag.
Dit was God, glo my,
wat net hard die aarde berispe.
(c) Joan Hambidge
*
Analepsis
Verslaaf aan die parentese, dit is ek,
wagtend op die finale punt, ook dit is ek.
Niks word ooit ópgehef, niks word vergeet,
aan herinneringe vasgebind soos jy weet.
Ons skeiding (’n soeke na rus) word ’n kommapunt.
Eer ek opnuut begin, tel ek sillabes, dalk ’n amfibrag?
Anadiplosis? Herhaling, liewe leser, my knelpunt.
Geen Pindarus, geen anti-strofe, net ek wag.
Ek is net dit: aan die parentese verslaaf.
(c) Joan Hambidge
*
Matriks
Ek is ek is op
my eie sofa
my eie analis
luisterend
na die analisant
vis na klarigheid
Ek is ek is op
soek na stilte
dansend Derwies
Rumi in ‘n sirkel
Ek is ek is op
weg van pyn
mislukking
ingeslukte woorde
my tong uitgesny
Ek is ek is op
pad om te sien
hoe die digkuns
se matriks
die gietvorm
moedervorm
deur letterparades
van die Ek
ontset word
(c) Joan Hambidge
*
(c) Joan Hambidge
*
Each of us has his own rhythm of suffering.
– Roland Barthes
Interne weerstand,
só beskryf jy hierdie proses,
in ’n ander tydsgewrig.
Meegaande gedig,
waaroor ander regters oordeel,
’n obiter dictum
vir jou wat jou einde
unheimlich aankondig:
Vesting
“Ten minste
is ek veilig hier.
Bedags blaf
opreggeteelde honde;
snags gloei versteekte oë
– infrarooi wonde.”
Jy is meer as ’n statistiek
of kortsluiting:
jou oorlye laat ’n merk, ontwrig
diegene wat in jou
veld van aantrekking beweeg het.
Ons sal jou onthou:
Groot verseboek
is immers ’n Fort Knox
waar geen moordenaar betree.
Ingeperk, ja geskaad,
maar met ’n locus standi,
’n holte vir die voet
binne die kanon
nóg een wat voortydig
die digkuns verlaat.
* Hierdie vers is op versoek van Litnet geskryf.
(c) Joan Hambidge
*
Ek leen my suster se suede-skoene
vir ‘n uitstappie
met my ouers en Tante
deur die Blyderivier-canyons.
My Tante, op besoek,
uit die Strand
met haar Bolandse bry.
Ek leen my suster se suede-skoene
vir die fynfamiliewals
met ‘n enigste blou-oogbroer,
glo as loods verongeluk
waaroor hulle murmureer
en hul pa word ‘n stilte-afgrond.
Ek leen my suster se suede-skoene
onwetend toe
hoe ek vir altyd die spoor
sou vat deur familie-dongas
roepend roepend verdwalend
na versakings, verstillings:
vlugtend vérvandaan.
(c) Joan Hambidge
*
Do I
contradict myself?
Very well
then I contradict myself,
(I am large,
I contain multitudes.)
Walt
Whitman
I
In hierdie stad
waarin soveel filmmakers
die dood se
gruwelike weerkaatsings
vasgevang het,
herdenk ek Freud
oor Nachträglichkeit;
waar ego was,
sal id bly
huiwer en ondergronds stotter:
moenie nou kyk
nie, maan ek myself
toe ‘n vrou
inmekaarsak op ‘n brug.
Hier het die
beeldskone Tadzio gestap
in ‘n
verrottende stad met Visconti
agter sy kamera
winkend, wuiwend.
Daar is geen
genade vir my hier nie,
nog
behorendheid, nog met sorg
van
vreemdelinge of vriende.
In elke steeg
is daar afdrukke
van my pynlike
psige,
onthoue van ‘n
proses:
my lewe
gefotografeer
deur ‘n
transportasie
van liefde tot
verraad.
II
Orals waar hy
was, meen Freud,
was ‘n digter
vóór hom, word my mantra.
‘n Ander
optekenaar (jonger, driftiger)
neem die stad
tóé akuut waar.
La
Dominante, Serenissima,
Stad van
Water, Stad van Maskers
word jy gedoop
deur besoekers.
Vir my is jy
die stad van siekte,
ongeneeslik en
vol letsels;
Dirk Bogarde se
aangeplakte grimering
smeltend en
morsend
in Visconti se Morte
a Venezia
dui hierop.
III
Nou sterf ek my
jonger self af,
die digter van
die Romantiek,
ewig soekend na
die Volmaakte.
In elke grag
ruik ek die uitskot
van ‘n
weggesmyte vers;
elke nuwe
poging soos stellasies
rondom ‘n gebou
in ‘n sinkende stad.
Op die piazza
San Marco
word DSK, die
moderne Casanova,
opgemerk langs
‘n vrou wat lyk
op ‘n karakter
uit Almodóvar.
Waar liefde
was, sal leed bly draal.
IV
In ‘n eerste
rolletjie ongerepeteer,
skryf ek my
naam op lei,
krabbel met
vetkryt
op bruin papier
en leer
woorde
neerplaas
met ‘n sag-op,
hard-af.
Altyd alleen op
die speelgrond
met die kamera
se klank op
“silence”.
In my tweede
rol
vertolk ek die
kind
lesend in ‘n
biblioteek
weg van
priemgetalle
of matematiese
simbole.
In hierdie “flashback”
draal die
kamera oor
‘n begraafplaas
waar
engelvlerke druis.
Later as ‘n
vyftienjarige
op ‘n rooi
dubbeldekkerbus
deur ‘n stad
van grou beton reisend.
“Cut, cut”,
roep die digter-as-regisseur.
Klein vinjette
met die jong akteur
so deur die
teks-van-‘n-lewe gemanipuleer.
Daar was vele
oorgange of brûe
beter verhaal
in distansie
met slordige
“footage” krullend
op die vloer.
In ‘n
Latyn-handboek
‘n naam
ingeskryf,
datumstempels
in biblioteekboeke,
wat-het-die-kind-gelees?
Die ongeduldige
regisseur
fokus op ‘n
speelgrond leeg,
die kind met
haar vader
voor die hoof
se kantoor:
jy-moes-net-sê…
Op ‘n
skoolrapport staan:
“Sy droom te
veel.”
V
“Om poësie te
skryf, is om dood
te gaan”, staan
dit opgeteken
in ‘n
voosgevatte dagboekie
oopgemaak in
die Laverna.
Die grootste
vrees
in die
digterlike bestaan
‘n gedig as
konterfeitsel
of blote
naskryfsel:
replikas van
brons-perde
voor die St. Markus-katedraal
of flets
vertalings
van tekste
sonder die
polsende krag
van die
oerteks.
VI
Dit is acqua
alta vandag.
Stad van
Verglipping,
so roep ek jou
in jou
“elegante aftakeling”,
‘n argief van
soveel indrukke.
Vele kere was
jy die deurtog
na my onrustige
psige
vir hierdie "latter
day"-Marco Polo
of Shylock.
Disegno
coloritto
meedoënloos
gerepeteer
tot die
Volmaakte Skoot:
eenmaal was ek
‘n mens,
kon ek my
woorde
op die verhoog
van die lewe
met my as ‘n
souffleur,
regisseur
en vele “under
studies”,
vertolk.
*
“When you look back on your life, you hardly recognize
the person you once were. Like a snake shedding skins.”
Jacqueline Bouvier
Mevrou Kennedy
Jackie O
equestrienne
eerstevrou
mode-ikoon
glimlag skelm
soos die Mona Lisa
draai die Franse óm
haar pinkie
grabbel die flenters
van ‘n brein op
toe sy oor ‘n
sitplek spring geZapruder
met ‘n pienk Chanelrok bebloed
vir die aankondiging
langs LBJ
haar seun salueer
‘n stoet;
sý elegansie,
grasie, styl
kruip weg op Skorpios
met Ari O
waar die paparazzi
háár teregstel
tweekeer geweduwee
begrawe langs JFK,
hul seun, Patrick
en Arabella,
‘n stilgeborene.
*
Olga Kirsch
Yiddish, it seems, has no word or concept
for disappointment, defeat, missed opportunities.
Nonetheless in a foreign tongue
you had to enter a second cruel exile.
A poet can’t ever betray her heritage:
"By the rivers of Babylon, where
we sat down
Yeah there we wept, when we remembered Zion..."
With your poems about the diaspora, persecution
you named the grief of your people.
How many words are there for pain?
Loneliness, illusion, sorrow, anguish, worry …
These you could capture, preserve and above all translate
into yearning, feverish songs.
[Translated by Johann de Lange]
(c) Joan Hambidge
*
Oscar
Pistorius
George Steiner
had gelyk
in The death
of tragedy
hoé onmoontlik
dit blyk
te wees om ná
Nietzsche
te praat van
iets soos tragedie.
The Blade runner
word The
Blade gunner:
in ‘n wenkslag
begryp
ons “he could
turn on a tickey”.
Soos ‘n koeël
uit ‘n geweer,
‘n moderne
Achilles,
met voete van
plastiek.
Hubris?
Hamartia?
Straf die gode
die ongehoorsames?
Of moet ons
volstaan
soos Pier Paolo
Pasolini
in sy film oor Oedipus
Rex:
in ons
verwonding lê
ons krag
én ondergang?
Nou wag ons op
die Staat versus
Pistorius, en
veral die pers
se ónbetroubare
interpretasie
en ‘n siek soap
opera
in medias res.
(c) Joan Hambidge
*
“I want to paint work as flesh”
I
Alles wat ek skilder
vir selfgebruik en plesier.
Niks ontglip my priemende blik nie,
alle vlees word verf.
Net dit wat buite die skildery se raam
bestaan, word my soektog,
met onverdrote ywer,
spits beskilder
asof, asof
dáárdie objek ook ek
sou kon wees. Die smakkende lyf
van ‘n oorgewig vrou,
‘n onwennige meisie met haar hond
wat haar bors vir die kyker (en my) wys,
naakte vrou teen omsingelende lakens,
lieflike, kaal Kate Moss;
ja, dit alles is die storie-van-my-lewe.
Woedende portrettis dié is ek,
nes Francis Bacon,
met elke kwashaal val ek die doek aan
dis ek, dis ek, dis ek…
II
Telkens maak ek my kwas skoon
vir die helder besinning
om iemand anders mý te maak.
Kom sit aan my voete,
luister na my verhale
sodat ek jou kan vertel wie jý is.
Om te skilder, is om te veg
met jouself, en gots ja,
en jou familie
wat oor jou skouer loer.
(c) Joan Hambidge
*
Vivaldi
My moeder presenteer my
met vier seisoene van Vivaldi.
In ‘n Venesiese winter verblind,
hoor ek steeds Nigel Kennedy
se viool vlugvoetig gly
tussen die vier wisselinge.
‘n Klein, verlore kasset berg
‘n vertolking, nes my ervaring
iets nou probeer verbind
voor die Vivaldi-uitstalling
oor haar – wat anders as jy –
wintermaande se koue vermy
en haar teen dank én stry
in ‘n gebreekte sonnet bevind.
(c) Joan Hambidge
*
23. Gérard Depardieu
Gérard Xavier Marcel,
heet Petarou as kind,
verlaat skool op vyftien,
beur na buite,
hitsige humeur,
nabootser, liegbek,
opskepper, danser,
veral akteur.
Wat lê agter die man
met die ystermasker?
Is hy dalk Cyrano de Bergerac
of Obelix? Of ‘n Gedoemde Jean
de Florette? Marguerite Duras
meen ‘n beeldskone wegholtrok van ‘n man.
Bekroond en bemind
Chevalier du Légion d'Honneur
en ‘n sintuig vir die regte oomblik,
daardie ding genaamd “tydsberekening”,
om dialoog te improviseer
of klavier te speel
voor die kameras
- Stanislawski sou sê:
“un coup de chapeau!” -
en sy eksvrou meen hy is ‘n digter.
Triomfantelike, uitspattige Gérard Depardieu
se lewe is ‘n swak geredigeerde film
van ‘n melodramatiese teks:
word elke jaar groter
as lewensgroot met die daalders
en die drienks.
Dronkbestuur, egskeidings,
die openbare verloëning van sy seun,
‘n junkie en prostituut
sterf op die koop toe ontydig.
Nou wag ons vir die slot
van hierdie B-film:
gedupe en geduplo.
Ek staan nie voor jou skildery nie,
23. Gérard Depardieu
Gérard Xavier Marcel,
heet Petarou as kind,
verlaat skool op vyftien,
beur na buite,
hitsige humeur,
nabootser, liegbek,
opskepper, danser,
veral akteur.
Wat lê agter die man
met die ystermasker?
Is hy dalk Cyrano de Bergerac
of Obelix? Of ‘n Gedoemde Jean
de Florette? Marguerite Duras
meen ‘n beeldskone wegholtrok van ‘n man.
Bekroond en bemind
Chevalier du Légion d'Honneur
en ‘n sintuig vir die regte oomblik,
daardie ding genaamd “tydsberekening”,
om dialoog te improviseer
of klavier te speel
voor die kameras
- Stanislawski sou sê:
“un coup de chapeau!” -
en sy eksvrou meen hy is ‘n digter.
Triomfantelike, uitspattige Gérard Depardieu
se lewe is ‘n swak geredigeerde film
van ‘n melodramatiese teks:
word elke jaar groter
as lewensgroot met die daalders
en die drienks.
Dronkbestuur, egskeidings,
die openbare verloëning van sy seun,
‘n junkie en prostituut
sterf op die koop toe ontydig.
Nou wag ons vir die slot
van hierdie B-film:
gedupe en geduplo.
(c) Joan Hambidge
*
Elisabeth Eybers
Marlene Dumas
Ek staan nie voor jou skildery nie,
nee, dit afgetrek van ‘n webwerf
http://www.arttoday.be/dumas3-2.html
waar elke uiting, gedagte, kliek
opgevang en bewaar word:
selfs gedigte, moet jy weet,
word tans blitsig elektronies versend.
Anders as ‘n brief van jou aan my,
met ongebruikte posseëls
- vir hergebruik, maan jy ironies -
in die koevert toegevou
teen ‘n slakkepas
uit ‘n verre Amsterdam.
Nes Marlene Dumas wat langsaam
jou portretteer, beskilder en uitstal.
Hierdie is nie ‘n brief nie,
dis ‘n opname van ‘n kyker
wat ‘n gesprek tussen
‘n skilder en digter
opteken en verdraai.
Ek tel Groot verseboek
op en lees “Portret”:
“nou stil en helder en apart”
kon jy, predikantsdogter
uit die dorre Wes-Transvaal,
jouself in afdrukke plaas.
Hoe raam ‘n mens tog ‘n vers?
Was die digkuns werklik
‘n onderdak of ‘n blote tussensang?
Hoe voel jy neffens Naomi Campbell
of Amy Winehouse?
In my troebel halfjaar
is dit jou oë
stip, agtervolgend
wat iets verraai:
voetjie-vir-voetjie
word mens woordimmigrant,
bekyk jy die lewe
vanaf ‘n sobere afstand,
is dit kruis of munt,
immer immer ter wille
van die ander dors
se hartritmiek.
* Dié vers het vantevore op Versindaba verskyn.
(c) Joan Hambidge
*
Marilyn Monroe
Marlene Dumas
Wie het Marilyn doodgemaak?
Dis ek, dis ek verklap die leë bottel pille.
Wie het Marilyn in die steek gelaat?
Dis ek, dis ek getuig die stil telefoon.
Wie het Marilyn stilweg verlaat?
Dis ek, dis ek bieg die liefdelose minnaar.
Met wie het Marilyn vir oulaas gedans?
Dis ek, dis ek lispel Truman Capote.
En wie het Marilyn dalk ook verraai?
Dalk ek, dalk ek erken Rose Kennedy.
Met wie is Marilyn vir ‘n laaste keer gesien?
Met ons, met ons verdoesel die FBI.
Wie het Marilyn se grimering afgehaal?
Dis ek, dis ek sê die gewetenlose lykskouer.
Wie het die vertroulike foto geskaai?
Nie ons, nie ons ontken die pers.
Waarom is haar oë so opgeswel?
Dalk treurend oor ‘n ewige ontsieling?
(c) Joan Hambidge
(c) Joan Hambidge