Nanette van
Rooyen. Chinchilla. Human & Rousseau, 2007. ISBN 13 978 0 7981 4894 8.
Resensent: Joan
Hambidge
Nanette van
Rooyen het een ongelooflike primordiale verhaal geskryf, ‘n storie wat altyd in
my gemoed draal: “Tollie Hans”, ‘n verhaal van ‘n vrou wat ‘n kind afteken ná
‘n ongehoorde en onbesonne verbintenis met die magiese karakter, Tollie Hans.
En ná sy dood bly sy aan hom dink, herbeleef sy die vreugdes van hul verhouding
in ‘n soort Freudiaanse herhalingsdrif deur aande saans alleen te dans na sy
dood.
Dit is ‘n
komplekse verhaal en gekanoniseer deur Abraham H. de Vries in sy bloemlesing
van die Afrikaanse kortverhaal.
Dikwels skep ‘n
skrywer ‘n kortverhaal wat bykans soos ‘n gedig werk en dan word dit jare later
verwerk in ‘n langer, uitgebreider verhaal. Die voorbeelde is legio en in
Afrikaans doen Etienne van Heerden dit dikwels. Nanette van Rooyen se
debuutroman, Chinchilla is deur Van Heerden begelei in ‘n MA in Kreatiewe
Skryfwerk aan die UK – die outeur bedank tereg haar mentor – en die roman sou
interessante leesvergelykings kon oproep met haar verhaal.
Chinchilla is ‘n
verhaal van Lea, ‘n vrou wat Swakopmund verlaat en terugkeer n haar
geboorteplaas na die Roggeveld. Dit is ‘n intens vroulike verhaal waarin die
verlies van ‘n kind tydens fisieke geweld beskryf word. Die roman vra dan die
betrekking van Jungiaanse tekste – soos Clarissa Pinkola Estés se Women who run
with the wolves en studies oor die tarot in Lea se helingsproses waar sy
Bastos, Zacharias, Krisjan en Mirjam raakloop. Dis dan ‘n boek oor liminaliteit
of die ervaring van grense. Die beweging van een punt tot ‘n volgende met al
die gevare wat sodanige (transformasie)reis inhou vir die persoon.
Daar is
duidelike aanwysings dat die storielyn ‘n dieper reis oopmaak. Drome, die
dagboek van die moeder, die terugkeer na die jeug, die magiese begrafnis van
die dooie kind (wat sy voed met haar menstruasie-bloed en bedek met haar hare)
en die ervaring van die chinchillas, maak hiervan ‘n boek oor individuasie.
‘n Mens kan Jung
tereg betrek en die cantadora (storieverteller) van Women who run with the
wolves. By herhaling word die innerlike krag van vrou-wees beklemtoon en die
reis na binne is in hierdie boek gevaarlik dog helend.
Al die figure
representeer figure uit die tarot; trouens, Lea is onrustig dat sy Martin
“kaartagtig” en stereotiep voorstel.
In die
tarot-studies wat ek ken, representeer almal hier ‘n belangike rol: die
valkenier, die magiese siener, die Vader, die dooie Moeder, die slagter wat Lea
in haar primordiale reis help om tot insig te kom.
Sy verlaat ‘n
gewelddadige verhouding en besef dat haar heling in konfrontasie met die jeug
en verlede opgesluit is. So is dit dan.
Dit is ‘n
intens-vroulike boek. Die moeder se dagboek en drome verskaf aanwysings vir die
hoofkarakter. Daar is terugflitse, baie besonderhede, resepte (selfs vir
skilpadsop) – dit is egter ‘n verslag van indviduasie, van versoening van
opposisies in die psige wat dikwels met geweldige pyn gepaardgaan.
Die
Chileens-antieke wêreld en Portugese verwysings maak hier ‘n draai. Sy bedank
etlike leermeesters vir inligting – maar die leser weet soos met “Tolle Hans”
dat sy moeiteloos oorbeweeg in die primordiale wêreld van die onbewuste en dat
sy nie bang is om haar demone in die oog te kyk nie. Die chinchillas word
simbool hiervan.
Van Rooyen het
‘n ongelooflike oog vir détail. En die roman is soos twee skilpaddoppe netjies
inmekaar gepas.
‘n Mens sou die
Carmen-verwysings kon naspeur, die gebruik van ou Boerename (byname) en die
verwysing (implisiet) na Jeanne Goosen se Om ‘n mens na te boots (1975) deur
middel van die Dryden-verwysing wat werk met die plesier wat in waansin
opgeberg word.
Een beswaar: die
kortpad-verwysing na Katherine Mansfield se storie in die slot is darem te
maklik. Daardie verwysing onderskat die leser se sintuig om die drade bymekaar
te sit.
En dit bederf
die magies-ritualistiese aard van die roman wat dikwels ‘n mens se “suspension
of disbelief” óphef.
Die slot spreek
boekdele.
Bronne:
Carrol Bridges: Medicine Woman Tarot. Stamford, CT. 1994.
Clarissa
Pinkola Estés: Women who run with the
wolves. Contacting the power of the wild woman. Rider, Londen. 1992.
[Hierdie resensie
word met vriendelike vergunning van Die Volksblad geplaas.]