African Pens:
New Writing from Southern Africa 2007. Spearhead, 2007. ISBN 978 0 86486 785 8.
Resensent: Joan
Hambidge
Leessmake bly
ten alle tye iets waaroor letterkundiges sal verskil. Wat is die “beste”uit
Afrika? Watter jong skrywer se verhaal behoort ‘n prys te wen? Ek dink ‘n
bundel wat as ‘n uitstekende toetsgeval kan dien om vele van die probleme
rondom toekennings, bekronings, pryse of loftuitinge te beantwoord, is die
versameling African Pens – New Writing from Southern Africa 2007 beoordeel deur J.M.Coetzee.
In die voorwoord
bely die beoordelaar dat hy alles anoniem ontvang het en plekke toegeken om die
proses te vergemaklik. Die prys is verower deur Henrietta Rose-Innes, ‘n
begaafde romanskrywer vir haar verhaal “Poison”, ‘n knap analise van ‘n stad,
Kaapstad, wat geen petrol het nie weens ‘n krisis. ‘n Wolk hang oor die stad
wat duidelik inspeel op ‘n nuklêere bedreiging. Sosiale kommentaar het dus hier
die oorwig gebied teenoor die analise van Karen Jennings se “Sarah begins” wat
‘n ongehoorde swangerskap sinkopeer met ‘n jong kind se ervaring van eerste
liefde en haar obsessionele reaksie hierop.
“Jason’s kiss” van Morné Malan
ondersoek genderstereotipes en homofobie met die pynlike wete dat die
aandadigers van joú pyn dikwels onbewus bly. Die herkenning van die persoon
later in ‘n kroeg blyk foutief te wees, wat ‘n skerp terugblik werk op die hele
skoolkonsert en gay-wees. Bianca / Bertus de Klerk kom bedroë van alles af, ‘n
gegewe wat sterk herinner aan Robert Altman se Come back to te five and dime, Jimmy Dean, Jimmy Dean.
Geskryf in
gay-lingo met opsetlike teatrale aanwysings wil die verteller die leser bewus
maak van gender-stereotipes en hoe dit reeds vanuit die jeug ’n spesifieke
lewenshouding tot gevolg het. En dat die persoon wat hy na jare konfronteer
alles sal oplos. Helaas nie.
Waaroor gaan
hierdie versameling? Wat word aangespreek? Ras-kwessies, gender-sake,
identiteit, die soeke na geluk. Opvallend in hierdie versameling – met potlode
en een pen op die voorblad – is die
dikwels vermenging an Afrikaans en Engels.
Hierdie kode-wisseling of
heteroglossia word uiters effektief aangewend in die meeste van die verhale wat
die spesifiek Suid-Afrikaanse aard daarvan wil beklemtoon. Dit word uitmuntend
hanteer in Deborah Klein se “Men and Mermaids”, ‘n skrynende ondersoek na
rasvooroordeel en ongehude swangerskappe en die effek hiervan op die
hoofkarakter. Dit word so “sotte voce” vertel dat die leser die slot – met ‘n
duidelk politieke kommentaar – dus skerper ervaar. Dieselfde geld die analise
van ‘n kind se versaking van sy ouers. Alles word vertel uit die perspektief
van die vader in “Collage” deur Carolyn Weir se ondersoek na die Freudiaanse
familie-romanse en die seun wat, ten spyte van sy moeder se dood, nie terugkeer
om sy moeder betyds te sien of sy vader te vertroos nie. ‘n Klein menslike
drama, maar met soveel implikasies oor waarom die seun nie wil terugkeer nie.
Waarskynlik is hy versmoor deur sy ouers se aandag en fokus op hom. Of dalk is
daar iets anders? ‘n Verdere lesing maak nog moontlikhede oop in hierdie
verhaal oor hartverskeurende verlatenheid.
Besonder goed is
“Ninema” van Vrenika Pather met die jukstaposisie van die tradisionele en
moderne aspekte van vrou-wees. Dit is ‘n verhaal van ‘n vrou wat skerp reageer
op seksuele teistering en bevry wil word uit haar haglike, beperkende lewe. Al
die spanninge bekend aan polito-feministiese literatuur is hier aanwesig en dit
vra om ’n saamlees met die enigsins satiriese “At the sound of the last
post”deur Petina Gappah, ‘n kragtoer in die kleine wat op sig beurt saampraat
met Sean O’Toole se skerp satires oor ‘n Afrika-leier.
Dit is nie die
eerste keer wat hierdie leser hierdie soort pryswennende tekste beoordeel nie
en hierdie 2007-versameling bevat ‘n handvol sterk verhale wat veel beloof vir
die dae wat kom. Satire, politieke analises, gender-ontmaskerings, veral goed
beskryf in verhale wat ‘n tweede, derde lees regverdig. Dit waarop ek gefokus
het, verklap uiteraard my leesvoorkeure en –smaak.
In sodanige
versameling moet ‘n mens nie inspeel van verhale op mekaar onderskat nie. Bloemlesings verbloem nie; dit openbaar. In hierdie geval vertel dit ons iets
van wáár Suidelike-Afrika letterkunde nou is met kwessies oor ras, klas,
gender. En Vigs.
En hierdie
onderwerp kom tot uiting in “For honour” deur Stanley Onjezani Kenani se storie
oor ‘n kinderlose egpaar en die skande binne die gemeenskap.
‘n Minnaar word
vir die vrou gereël, ‘n kind word verwek.
Die afloop is
voorspelbaar.
En terselfdertyd
skokkend.
Hierdie kind
bring nie die verwagte vreugde nie.
In die hantering
van die tradisionele lewenspatrone en die verskrikking van Vigs, analiseer die
skrywer, van wie ons nog veel kan verwag, hoe die gemeenskap in Malawi
uitgelewer is aan die moderne ellendes.
En ‘n mens sou
kon skryf oor die eiesoortige aard van die Afrika-kortverhaal. Die sedeles word
dikwels in vele an die verhale op sy kop gedraai. Daar is dikwels ‘n sterk
slot. En ‘n implisiete stuk sosiale kommentaar.
[Hierdie
resensie word met vriendelike vergunning van Die Burger geplaas.]